کثرت ادیان و جستجوی ملاک‌های حقانیت

می‌سازد. پیروان هریک از ادیان بر اساس ویژگی های تاریخی یا الهی و غیرالهی بودن دین خود، پاسخ های متفاوتی به این پرسش داده‌اند. در این تحقیق با استفاده از روش های عقلانی، استقرایی، تاریخی و تحلیل محتوا، بر ملاک های مختلفی برای ارزیابی حقانیّت ادیان تمرکز می شود. این ملاک ها عبارتند از: 1. خداباوری؛ 2. الهی بودن؛ 3. وحدانیّت در مقابل شرک؛ 4. آخرت باوری؛ 5. انسجام معرفتی و انطباق بیشتر با عقلانیت بشری؛ 6. جامعیّت در آموزه ها و کارآیی در تامین معنای زندگی انسان؛ 7. آموزه‌محوری به‌جای پیامبر‌محوری؛ 8. عدم تحریف کتب مقدس و 9. اصلاح انحرافات ادیان پیشین. رابطۀ طولی و عرضی این ملاک ها ما را قادر می سازد تا در نهایت به این نتیجه برسیم که ادیان الهی حقانیّت بیشتری دارند و از میان آنها نیز دینی که بدون تحریف بوده یا تحریفات کمتر و باورهای منسجم و عقلانی تر بیشتر داشته باشد و نقش موثری در معنای زندگی و اخلاق مومنان برجای بگذارد، واجد حقانیّت بیشتری خواهد بود. ضمن اینکه حقانیّت دینی، امری ذومراتب و تشکیکی است و از این‌رو بیشتر سنت های دینی، به‌ویژه ادیان الهی واجد آن هستند، اما میزان بهره مندی آنها از آن یکسان نیست، بلکه به میزانی که معیارهای فوق در یک سنت دینی حضور بیشتر و پررنگ تری دارند، آن دین می تواند دربردارندۀ درجۀ تشکیکی و سلسله‌مراتبی عالی تری از حقانیّت باشد.

Plurality of Religions and Searching for Criteria of Rightfulness

Plurality of religion and the variation of vastly different religious attitudes always prompt us to ask questions about the criteria for their rightfulness. Followers of each religion have given different answers to this question as per their religion’s historical features or their being among the Revealed or nonRevealed religions. Using rational, inductive, and historical methods and content analysis, this research has concentrated on different criteria for the assessment of the rightfulness of religions. These criteria include: 1. Belief in God, 2. Divinity, 3. Unity versus polytheism, 4. Belief in the Hereafter, 5. Epistemic coherence and more adaptation to human rationality, 6. Universality in doctrines and efficiency in providing meaning for human life, 7. Doctrinecenteredness instead of prophetcenteredness, 8. Nondistortion of Holy Scriptures, and 9. Correction of prior religions. The longitudinal and latitudinal relations of these criteria would enable us to draw the conclusion that the Revealed religions enjoy more rightfulness; and in turn, the one among them that is undistorted or less distorted, enjoys more coherent and rational beliefs, and plays a more effective role in the meaning of life and ethics of the faithful is more rightful. Meanwhile, religious rightfulness is gradational and thus most of religious traditions, especially the Revealed Religions, have it. However, they do not enjoy it equally; rather, the more noticeable presence the above criteria have in a religious tradition, the higher gradational and hierarchical rank that religion can enjoy.