فلسفه اسلامی متاخر و مسئله هیومی علیّت

دیوید هیوم استدلال مشهوری در باره علیّت اقامه کرده است. بنا به این استدلال، باورهای معمول ما در باره روابط علّی به خاطر در برداشتنِ ایده ربط ضروری موجّه نیستند. ایده ربط ضروری مولود عادت ذهنی است و اطلاق آن بر امور واقع اشتباه است. از آنجا که باورهای ما در باره قوانین طبیعت و آینده یکسره بر تجارب ما از علّت و معلول مبتنی اند، باورهای معمول ما در باره قوانین طبیعت و پیش بینی آینده نیز موجّه نیستند. در باره این استدلال در تاریخ فلسفه بحث های زیادی درگرفته است و از جمله برخی فیلسوفان معاصر اسلامی پاسخ هایی برای آن پیش نهاده اند. وجه مشترک این پاسخ ها این است که راهبرد همکاری عقل و تجربه را اتخاذ کرده اند. رهیافت کلی این پاسخ ها این است که باور ما به رابطه ضروری میان رویدادهای طبیعی پیشین و عقلی است اما کشف دقیق مصادیق علت و معلول از طریق تجربه حاصل می شود. من در این مقاله نشان می دهم که این پاسخ ها قانع کننده نیستند. در عین حال شاید چشم انداز بهتری را برای حلّ این مسئله در فضای فلسفه اسلامی بتوان ترسیم کرد.

Recent Islamic Philosophy and Hume’s Causation Issue

David Hume has developed a wellknown argument on causation, based on which our common beliefs about cause and effect relation are not valid due to the enjoyment of including essential relation ideology, as the essential relation ideology is the offspring of mental habit and its application to real affairs is wrong. As our beliefs about the nature’s rules and future all base on our experience about cause and effect, our ordinary beliefs about the rules of nature and our future foreseeing are invalid. Many debates about the argument in the history of philosophy have been fueled about which some contemporary Islamic philosophers have provided some answers to.  The common denominator of these answers is the strategy of experience and intellect which is based on our approach to the proportion of essential relation of natural, previous and intellectual events but the exact discovery of instances of cause and effect is achievable through experience. The author of this research attempts to show that such answers are not satisfactory and however we may find a better solution for it in the Islamic philosophy.