در باب پروردنِ شُکر در اخلاقِ فضیلت‌گرایِ صوفیانه

شکر یکی از محوری‌ترین فضیلت‌ها در اخلاق اسلامی است و به‌این دلیل مهم دانسته می‌شود که دو مفهوم تعیین‌کنندۀ «ایمان» و «بی ایمانی» در اسلام اساساً حول محور شکر و کفر می‌گردد. این مقاله بر نحوۀ مواجهۀ سنت صوفیانه با مقولۀ اخلاقی شکر متمرکز است و به‌ویژه به اهمیتی که پرورش این فضیلت در حیات درونی سالکان دارد می‌پردازد. این هدف از طریق تحلیلِ آثار برخی از نویسندگان برجستۀ تصوف از حکیم ترمذی (و. 905-910 م) و ابوطالب مکی (و. 96 م) گرفته تا ابن عربی (و. 1240 م) و احمد زروق (و. 1493 م) محقق شده‌است. در‌اثنای این مقاله کوشش شده که اصطلاح «شکر» از منظر معنی‌شناسی در بافت زبان عربی و کاربرد این اصطلاح در قرآن و ادبیات صوفیه بررسی‌شود و علاوه‌بر‌آن به راهبردهای مختلفی که گسترۀ وسیعی از استادان تصوف‌، دربارۀ چگونگی آمیختن این فضیلت با زندگی شخصی ارائه‌کرده‌اند‌، نگاه شده‌است و در‌آخر‌، باورهای صوفیان در‌مورد پیامدها یا «تاثیرات کارمایی» شکر نعمت و کفر نعمت در رستگاری افراد بیان شده‌است.