تحلیل زنجیره استعاری مفهوم خدا در تمهیدات و مکتوبات عین‌القضات همدانی (براساس نظریه استعاره مفهومی)

عرفا برای بیان آرا و عقاید و تجربه‌های شهودی خود از انواع شگردهای بیانی و ظرفیت‌های مختلف زبانی استفاده می‌کنند. عناصر خیال در آثار عرفانیِ ناب مولود تجربه‌های شخصی است و جنبۀ آرایه و زینت کلام ندارند به‌طوری‌که می‌توان گفت با مفاهیم عرفانی پیوند ذاتی دارند. گاه کثرت کاربرد و تکرار این عناصر در یک اثر ما را به‌ طرز تفکر و شیوه‌ای از فرایند شناختی صاحب اثر رهنمون می‌شود. به‌عبارت دیگر، این عناصر خیال در نگاهی وسیع‌تر، جنبه‌هایی از نوعی نظام فکری و اندیشگانی خاص را نمایان می‌‌کنند. در این نگاه کارکرد آن‌ها ازسطح لفظ و جمله فراتر می‌رود و درسطح اندیشه و باعنوان «استعاره‌های مفهومی» یا «استعاره‌های شناختی» مطرح می‌شوند. در دو اثر فارسیِ «تمهیدات» و «مکتوبات» عین‌القضات همدانی مفهوم خدا و به‌تبع آن مفاهیمی چون حضرت محمد(ص)، قرآن، ابلیس، عشق و... نوعی از حوزه‌های مفهومی و معنایی هستند که با مجموعۀ تناظر‌های خود در قلمروهای حسی و ملموس، درقالب استعاره‌های مفهومی «خدا سلطان است»، «خدا محبوب است»، «خدا نور و آفتاب است» و «خدا کاتب است» و «خدا جنگجو و مبارز است» شناخته می‌شوند.

Analyzing of Conceptual Metaphors Related to the Concept of God in Ayn alQuzat Hamadaniʼ Works: Tamhidāt and Maktoobāt

Mystics express their ideas and experiences of their intuition by means of different felicity devices and various linguistic potentials. The elements of imagination are the result of their own personal experiences and they do not have the function of embellishment of the speech, so we can say these elements have inherent relations with mystical concepts. The excessive and recurrent use of the elements of imagination in a work directs us to the mentality and manner of cognitive process of the author. In other words, these elements in a broader sense manifest some aspects of a kind of specific ideology. Here, the function of these elements go beyond the surfaces of word and sentence, and they are expressed in the surface of ideology under the title of Conceptual Metaphors or Cognitive Metaphors. In two works by the Persian mystic, Ayn alQuzat Hamadani (Tamhidāt «Preludes» and Maktoobāt «Manuscripts»), the concept of God and respectively, such concepts as the Prophet Mohammad (PBUH), the Holy Quran, Satan, love, and etc. belong to some types of conceptual and semantic fields which are recognized by their set of correspondences in concrete and tangible domains in the form of conceptual metaphors: “God is the King”, “God is the Beloved”, “God is the light”, “God is the Writer” and “God is the Fighter”.