آب محور توسعه ‌پایدار دارالخلافه باهره، تهران عصری

توسعه پایدار در مفهوم عام خود، تنها رفاه و بهزیستی نیست بلکه همساز با زیست بوم (اقلیم)، رهنمای رشد یا بهبود حیات جوامع انسانی است. در این نگاه توسعه همچون شریانی حیاتی است که در استقرارگاه‌های انسانی همچون شهرها جاری و ساری‌اند و به دنبال خود بایستگی و پایایی را برای شهرها به ارمغان آورده‌اند. در این مفهوم، آینده، تنها در استمرار رفتار گذشتان با محیط، هستی می‌یابد. بدین‌معنا، گذشتگان آموختن تا در ذیل مفهوم توسعه پایدار، بقا و هستی خود را ضمانت کنند. جستار پیشرو، با بهره‌گیری از نظریه نحو فضا، به بازخوانی هویت مکانی آب در ذیل هویت تاریخی آن پرداخته‌است. در این پژوهش ساختار فضایی دارالخلافه تهران عصر ناصری، با تحلیل نقش آب در شهر، به وساطت حافظه تاریخی آن، مورد بازخوانی دوباره قرارگرفته است. پژوهش حاضر، از نظر هدف در زمره تحقیقات بنیادین و از نظر ماهیت و روش توصیفی–تحلیلی است. بر مبنای هدف یاد شده، پرسش پژوهش عبارتست از اینکه؛ متغیر آب (قنات)، به‌مثابه محرک توسعه پایدار، چه تاثیری و نقشی در تکوین و انبساط مدنیت شهری بافت تاریخی تهران عصر ناصری داشته‌است؟نتایج منتج از جستار حاضر حاکی از آن است، گشایش حصار کهن‌و‌برپایی حصار نو هم‌راستا با بافت کهن و درآمیزش با سه مولفه محیط طبیعی، سازه‌های آبی انسان‌ساخت و فضاهای شهری همراه بوده است. همچنین، افزایش شاخص هم‌پیوندی فزونی (اقتصاد حرکت)، برگرفته از پیکره‌بندی فضا (مسیر قنات‌ها) در تهران عصر ناصری در نظم نوین خیابان‌های شهر، راهبردی برای هم‌رنگ و هم‌سو شدن با مفهوم جدید شهرسازی (مدرنیته) در جوار بافت کهن که بر پایه توسعه پایدار بوده، شکل گرفته است. این راهبرد، بستر لازم را از برای پذیرش ماهیت محلات جدید فراهم آورده و در کنار آن اصل سازگاری محلات جدید را با ساختار محلات قدیم مبتنی بر الگو و نحوه پراکنش کاربری ارضی و هستی محلات را نیز به همراه داشته‌است.

water-centric sustainable development of dar al-khilafa bāhereh in tehran during the naseri era

sustainable development, in its broadest sense, encompasses not only welfare and well-being but also the harmonization with the ecosystem (climate) to guide the growth and improvement of human societies. from this perspective, development functions as a vital artery flowing through human settlements like cities, fostering stability and sustainability in their growth. within this framework, the future emerges only through the continuity of past behaviors in harmony with the environment. this study utilizes spatial theory to re-examine the historical context of water’s spatial identity. this study employs spatial theory to re-examine the spatial identity of water within its historical context. it reinterprets the spatial structure of tehran’s dar al-khilafa during the naseri era by analyzing the role of water in the city, as mediated by its historical memory. the research is fundamental in its purpose and descriptive-analytical in nature. the central question is: how did the water variable (qanat), as a driver of sustainable development, influence the formation and expansion of urban civility within tehran’s historical fabric during the naseri era? the findings reveal that the expansion of the old city walls and the establishment of new boundaries were aligned with the old urban fabric, integrating three key elements: the natural environment, human-made water structures, and urban spaces. additionally, the increasing integration (movement economy) derived from the spatial configuration of qanats in naseri-era tehran shaped the modern street network, serving as a strategy to align with new urbanization concepts (modernity) while maintaining harmony with the old fabric rooted in sustainable development harmony with the old fabric rooted in sustainable development. this strategy laid the groundwork for accommodating new neighborhoods while ensuring their compatibility with the structure of old neighborhoods, based on land-use distribution patterns and the essence of urban quarters.