بررسی نقش صاحب‌منصبان عصر صفوی در آبادانی شهر قم

صاحب‌منصبان همواره در دوره‌های مختلف در ساخت آثار معماری تاثیرگذار بودند. در دورۀ صفوی شکل جدیدی از حمایت از آثار معماری پدید آمد. صاحب‌منصبان در این دوره از جانب بانی اصلی، یعنی شاه، به حمایت از معماری می‌پرداختند. این تدبیر موجب شد که انگیزه‌های شاه و درباریان همسو شود و همۀ ثروت و قدرت ایشان در جهت حمایت از معماری گرد آید. توصیف جهانگردان از قم در دورۀ صفوی نشان می‌دهد که شهر در این دوره، از رونق و آبادانی خوبی برخوردار بوده است. قم در این دوره علاوه بر اینکه در مسیر شاهراه ارتباطی تردد خانوادۀ سلطنتی از دارالسلطنۀ اصفهان به دارالسلطنۀ قزوین و دارالسلطنۀ اردبیل بود، پایگاه مهمی برای مذهب شیعه بود و از آنجایی که شاهان صفوی، مروج مذهب شیعه بودند، سبب شد تا این شهر مورد حمایت شاهان و صاحب‌منصبان صفوی قرار گیرد. برخی از آن‌ها حتی در بازه‌های مختلف زمانی بنا به دلایل مختلف در قم حضور و اقامت کوتاه‌مدت و یا بلندمدت داشتند و این امر اهمیت قم را در دورۀ صفوی نشان می‌داد. این مقاله قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که «صاحب‌منصبان دورۀ صفوی چه نقشی در آبادانی شهر قم داشتند و معماری شهر قم در این دوره چه تغییراتی کرد؟». روش تحقیق این پژوهش تفسیری تاریخی است و بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده از اسناد و منابع دست‌اول و سپس یافته‌های منابع جدید پیرامون وضعیت شهر قم در دورۀ صفوی، به تحلیل می‌پردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که صاحب‌منصبان و افراد صاحب‌نام که لزوما ساکن شهر قم هم نبودند حامی آبادانی این شهر بودند و اقدامات آنان فقط اماکن مذهبی را شامل نمی‌شد و ساخت مدارس متعدد، مرمت بناهای قدیمی، تعمیر باروی شهر، ایجاد سیل‌بند و موارد دیگر از جملۀ این اقدامات بود.

investigating the role of officials in the safavid era in the development of the city of qom

officials have always had a significant impact on the construction of architectural works during various periods. during the safavid period, a new form of support for architectural works emerged. officials during this period, from the main founder, that is the king, were engaged in supporting architecture. this strategy led to the alignment of the motivations of the king and the courtiers, and all their wealth and power were directed towards supporting architecture. a traveler’s description of qom during the safavid period indicates that the city was prosperous and flourishing at that time. during this period, qom served as not only a transit point along the royal road connecting the safavid capital of isfahan to qazvin and ardabil, facilitating the royal family’s movements, but also as a significant center for the shia religion. given that the safavid rulers were promoters of the shia faith, qom became a city supported by the safavid kings and officials. some of them, for various reasons, even had short-term or long-term stays in qom during different time intervals. this fact highlighted the significance of qom during the safavid era. this article aims to address the question of “what role the officials of the safavid period played in the development of the city of qom and how the architecture of qom changed during this era?” the research method employed in this study is interpretive-historical, based on information collected from primary sources and documents, followed by findings from new sources regarding the status of qom during the safavid period. these findings are analyzed to provide insight. the research findings indicate that officials and notable individuals, even if not residents of qom, played a role in supporting the development of the city. their efforts extended beyond religious sites and encompassed the construction of multiple schools, restoration of old structures, city wall repairs, flood control measures, and various other initiatives.