از برج عاج تا میدان عمل: مطالعه‌ی تطبیقی سیر تطور ارتباط دانشکده‌های معماری با جامعه در ایران و جهان

اگرچه معماری –چه به مثابه دانش و چه به مثابه یک اثر- با زمینه‌ اجتماعی خود در ارتباطی تنگاتنگ است، آموزش آکادمیک معماری از قرون گذشته تا به امروز دچار اوج و فرودهایی در توجه به زمینه‌ اجتماعی بوده است. در سال‌های ابتدایی شکل‌گیری آموزش آکادمیک معماری در جهان، معماران آکادمیک چندان در قید توجه به امر اجتماعی نبودند، چرا که کارفرمایانشان از میان نخبگان و اشراف جامعه بودند. با تحولاتی که در عرصه‌ سیاست، فرهنگ، جامعه و تکنولوژی پیش آمد توجه آکادمی‌های معماری به سمت زمینه‌ اجتماعی جلب شد تا جایی که در دوران پسامدرن یکی از مهم‌ترین رسالت‌های دانشکده‌های معماری حل و فصل مسائل اجتماعی به شمار می‌رود. در ایران نیز در سال‌های ابتدایی تاسیس نخستین دانشکده‌ معماری امر زمینه‌ای و اجتماعی جایی در آموزش معماری نداشت؛ اما تحولاتی که در مقیاس کشور و جهان رخ داد آموزش معماری در ایران را نیز متحول کرد. این پژوهش با هدف پاسخ دادن به پرسش درباره‌ سیر تحول توجه دانشکده‌های معماری به امر اجتماعی و نیز ترسیم وضعیت و موضع امروز آنها در قبال جامعه در آینه‌ برنامه‌ درسی و سرفصل دروس انجام شده است، به طوری که در ابتدا بحث در قالب تفسیر تاریخی پیش می‌رود و در انتها برنامه‌ درسی مصوب برای دوره‌ کارشناسی معماری در ایران با سرفصل دروس هفت دانشکده‌ معماری برتر دنیا مقایسه می‌شود. از حیث روش‌شناسی، پارادایم کلی این پژوهش کیفی است. در این پژوهش گردآوری داده‌ها مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است و برای تحلیل داده‌ها از استدلال منطقی و روش تحلیلی-تفسیری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که دانشکده‌های معماری ایران همچنان توجه به امر اجتماعی را در اولویت نمی‌بینند، در صورتی که در دانشکده‌های برتر دنیا زمینه‌ اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.

from ivory tower to ground action: a comparative study of the evolution of the relationship between architectural schools and society in iran and the

although architecture, both as a discipline and as a practice, is inherently linked to its social context, the focus on social issues within academic architectural education has experienced notable shifts throughout history. initially, during the formative years of architectural education in the world, there was a conspicuous lack of emphasis on the social dimensions of architecture. this was largely because the patrons of academic architects were predominantly elites and aristocrats, who had little interest in the social ramifications of architectural works. over time, however, various socio-political, cultural, and technological transformations brought about a paradigm shift. academic architects and architectural institutions began to recognize the importance of addressing social contexts. this shift was particularly evident in the postmodern era, where resolving social issues became a fundamental objective of architectural education. in contemporary architectural discourse, the integration of social considerations into the curriculum is regarded as essential for producing architects who are not only technically proficient but also socially responsible. in iran, the trajectory of architectural education has mirrored global trends to some extent. the early years of architectural education in iran saw a similar disregard for social issues. however, significant national and international developments prompted a reevaluation of this approach. despite these changes, the current state of architectural education in iran still falls short of fully integrating social considerations into its curricula, in contrast to leading architectural schools worldwide where social context is given substantial attention. this study seeks to address the question of how the focus on social issues within architectural schools has evolved over time and to map out their current position concerning societal engagement as reflected in their curricula and course offerings. the research methodology is grounded in a qualitative framework, relying on library resources for data collection and employing logical reasoning and an analytical-interpretative approach for data analysis. the study’s findings reveal that while there has been progress, iranian architectural schools have yet to prioritize social issues to the same extent as their global counterparts. in leading architectural schools around the world, the social context is an integral component of the educational process, highlighting a significant area for improvement within the iranian academic landscape.