معیارهایِ مفهوم «یکپارچگی» در مکان‌های میراثی و شاخص‌های ارزیابی آن در میدان‌ حسینیه‌های نایین

بافت شهری تاریخی نایین، به لحاظ مولفه‌های فضاهای شهری در شهرسازی ایرانی- اسلامی دارای الگوهای متنوع و ترکیب منحصر به فردی از میدان‌ در محلات هفت‌گانه است که از بعد عملکردی نیز بسیار قابل توجه می‌باشند. دردورۀ قاجار با رونق و گسترش آیین-های عاشورایی، با ساخت قالب کالبدی حسینیه در میدان‌های متقدم محلی به عنوان ‌مهم‌ترین فضای شهری، نظام فضایی میدان‌-حسینیه در نایین به وجود آمد. مفهوم یکپارچگی به همراه اصالت در نقش انتقال دهندۀ ارزشها و بعد معنایی میراث فرهنگی، مقوله‌ای موثّر و کلیدی در حفاظت به شمار می‌آید. در اسناد بین المللی نیز بر ضرورت توسعه چارچوب مفهومی یکپارچگی به منظور تعیین معیارهایی ثابت برای ارزیابی آن تاکید گردیده است. ماهیت کیفی و چند لایه بودن این مفهوم، دست یابی به این چارچوب را با دشورای‌هایی مواجه ساخته است که تاثیر آنرا می‌توان در فرآیند بازشناخت و ارزیابی معیارهای یکپارچگی در بسترهای مختلف مشاهده نمود. لذا پژوهش حاضر با انتخاب میدان‌حسینیه‌های هفت گانه نایین به عنوان مطالعه موردی در منطقه مرکزی ایران، و مبتنی بر بازخوانی و واکاوی اسناد و معاهده‌های جهانی از یک سو و دیدگاه‌های صاحب نظران از دیگر سو، با استفاده از روش پژوهش کیفی و راهبرد تحلیل محتوا، در پی رسیدن به سطحی از شناخت و معیارهای ارزیابی مفهوم یکپارچگی به عنوان پایه‌ای در راستای توسعه چارچوب مفهومی آن می‌باشد. سه معیار ساختاری-تاریخی، بصری-زیبایی شناختی و عملکردی –اجتماعی سه معیار اصلی برای سنجش و ارزیابی مفهوم یکپارچگی در مکان‌های میراثی را آشکار می‌سازد. مبتنی بر بررسی و تحلیل نقشه‌ها، اسناد، مصاحبه عمیق و مشاهدات و برداشتهای میدانی در میدان‌حسینیه‌های هفت‌گانۀ نایین شاخص‌‌های استخراج شده به منظور ارزیابی هر سه معیار یکپارچگی عبارتند از: معیار شکلی-ساختاری با شاخص‌های رابطه دو سویۀ جزء و کل، چگونگی ارتباط و هم پیوندی با معابر و گذرها ، معیار بصری –زیبایی شناختی با شاخص‌های ، ترکیب عناصر میدان در ساماندهی محور افقی در عرصه فضایی میدان‌ها با ایجاد محصوریت، ترکیب عناصر میدان در ساماندهی محور عمودی به منظور زمینه سازی جهت ایجاد تاکید بصری ، معیار عملکردی –اجتماعی با شاخص‌های معنا بخشی و ایجادحس تعلق به مکان و حضور پذیری و ایجاد قلمروی همگانی.

the study of how to integrity and meydan-hoseniyeh nain city

holding different custom and rituals in every society strengthens the social ties of that society. meanwhile, in shi’a culture, muharram mourning ceremonies have been valued semantically and create the basis for a set of rituals which gradually found diverse social functions and became part of popular culture. during qajar period, unlike the previous periods, due to the role of religion and religious ceremonies in the social life of this period, special places were crated for holding these ceremonies, most important of which were ashura rituals. in nain, the space system of husseinieh square (consisting of bodied squares and the physical form of husseinieh) was influenced by these traditions during the qajar period. the present study, as a case study seeks to explain how ceremonies and rituals interact especially muharram and safar mourning ceremonies as an identity and cultural factor of the city of nain. results of the questionnaires along with theoretical analysis, showed that in the interaction between the ashura rituals and the city of nain in terms of physical characteristics, they created certain elements and spaces in the qajar period in nain (heptad husseinieh squares) which are considered as the most important spatial and ritual elements which formed urban space and central neighborhoods and also considered as an important factor in the structure of the spatial system and its physical integrity. also, mourning ceremonies have influenced the spaces associated with it due to their accordance with the beliefs of city’s resident and was effective in the identifying the spaces and their sense of belonging. performing t is carried out in all aspects with the role and participation of people, and as a result of the experience of this group work in working together, provides the for creating social consistency and local integrity in the course of holding such ceremonies.