معماری و نوستالژیا، پویشی بر یادآوری مفاهیم عاطفی معطوف به گذشته در فضای معماری (مطالعه موردی: خانه سنتی شکوهی در شهر یزد)

التفات به مفاهیم کیفی مرتبط با گذشته هر متنی، ارتباط پررنگ‌تر با مفاهیم عاطفی در آن را به دنبال دارد. درحوزه معماری نیز ارتباط با گذشته بستر، می‌تواند بر اختلالات ناشی از عدم پیوند روانی با مکان، تا حد زیادی فائق آید. در این مقاله، عطف به بروز احساس نوستالژیا در فضای معماری، به عنوان یکی از دغدغه‌های کیفی فضای معماری در راستای یک طراحی ادراکی مطرح می‌گردد؛ زیرا موجب تازه شدن روحیه و احساسات کاربر، به علت ظهور یاد و خاطره برخی مولفه‌های کیفی و لذت‌بخش در مکان می‌شود. توجه به احساس نوستالژیا در حوزه معماری، علاوه بر ایجاد آشنایی ضمنی با مکان، بیدار کردن روان جمعی بشر برای نگه‌داشتن رشته اتصال به ریشه‌های کهن زمان است. فضای معماری حاوی حس نوستالژیا به تجربه عاطفی مفاهیم توجه دارد. نوعی از تجربه مکان‌های معاصر که به علت یاداوری خاطرات خوش گذشته و برانگیختن برخی معانی واکنشی، انسان را به دلتنگی شیرین وا می‌دارد. این پژوهش با تمرکز بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی در زمینه مفهوم نوستالژیا، در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرتبط از جمله ادبیات، روانشناسی و روانشناسی محیط، به تجزیه و تحلیل تفسیری از درک پدیده مذکور پرداخته است. همچنین باتوجه به هدف عمده پژوهش، یعنی هدایت به سمت بروز این احساس با یادآوری برخی مفاهیم ضمنی در مکان، درعملیات میدانی تحقیق از تکنیک آزمون میدانی مصاحبه‌ها و پرسش نامه‌های نیمه ساختار‌یافته بهره گرفته شده‌ است. مهمترین پیامد بروز نشانه‌های این احساس در فضای معماری، پدیدار شدن احساس تجربه‌ یک فضای صمیمی، ملموس و تاثیر پذیر از بستر فرهنگیاجتماعی است و در واقع تلاشی در جهت غنابخشی و معنادهی عاطفیبه فضای معماری با التفات به گذشته محسوب می‌گردد. بر این مبنا، معنی اولا می‌بایست از سطح معنی تجسمی به سطح واکنشی ارتقاء یابد؛ دوما مخاطب مکان را به واکنش عاطفی مثبت (در پی ارتباط با گذشته) ترغیب کند. لذا لایه‌های معنی بایستی طوری در محیط عملیاتی گردند که تداعی معانی عاطفی در عطف به گذشته، نسبت به محیط ایجاد گردد.

Nostalgia and Architecture, a Survey of Past Emotional Concepts in the Architectural Space, with a Case Study of the “Shokoohi” Traditional House of Yazd

Abstract Addressing the meanings and concepts, that make a person emotionally interested in the architectural space, has a strong connection with the place. Concepts originated from the foretime create a deeper emotional connection between human and the place. The emergence of some nostalgic feelings in the architectural space can greatly overcome the disorders caused by the lack of psychological connection with the place. So that, it may be a certain quality regarding the perceptual design. Because the user’s mood and feelings are refreshed due to the emergence of remembering some qualitative and enjoyable components in the place. Considering these concepts, during the designing process, makes a pleasant familiarity with the place and raise the collective psyche to keep the thread of connection to the ancient time roots in new forms. In another word, it implies experiencing the contemporary new places with a kind of pleasant nostalgia due to remembrance of the happy memories and evoking some reactionary meanings. The most important outcome of this emotional recollection within the place is experiencing an intimate, tangible and influential atmosphere from the sociocultural context. In fact, it is a status of continuity, familiarity, attachment, and emotional meaning originated from an architectural space, that the foretime concepts are easily observable in it. Accordingly, the meanings must be elevated from the level of visual meanings to the level of reactive meanings. Then, the user should be motivated to react positively (following a connection to the past) in the place. Therefore, the layers of the meanings must be arranged in a way that emotional meanings combine with the environment.Accordingly, this study focused on library and documentary studies on the association of emotional concepts in related fields such as literature, psychology and environmental psychology, and analyzed the interpretation of the understanding of the mentioned concept. It should be mentioned, according to the main purpose of the research, that is recalling some implicit concepts in place, interviews and semistructured questionnaires were used in fieldwork.