نگاهی به مرمت های انجام شده در کتیبه های نوشتاری آثار معماری دوره‌ اسلامی ایران از دیدگاه مبانی نظری مرمت و مبانی هنرهای تجسمی

کتیبه و کتیبه نویسی در تزئینات بناهای دوره‌ اسلامی به عنوان پیوند دهنده‌ خط و معماری، از قرون اولیه‌ اسلامی، مورد استفاده و توجه‌ هنرمندان مسلمان قرار گرفته است و این هنر ماندگار، همچنان توسط هنرمندان تا به امروز اجرا می شود. بی‌گمان با گذشت زمان، آثار تاریخی، از جمله کتیبه‌ها، در معرض آسیب های مختلفی قرار می گیرند و این آثار ارزشمند، از منظرهای گوناگون زیبایی شناسی، اصالت، وحدت و یکپارچگی و خوانایی، دچار آسیب می شوند. هر ساله در کشور، عملیات مرمتی در حجم گسترده ای انجام می شود و کتیبه‌ها هم از این امر مستثنی نیستند. علی‌رغم اینکه کتیبه‌ها، بخش مهمی از میراث فرهنگی جهان محسوب می شوند و جزء مهم ترین مدارک برای پژوهش درباره‌ آثار تاریخی به شمار می آیند، اما در بیشتر موارد مرمت کتیبه‌ها به صورت سلیقه‌ای و گاه نادرست انجام می شود. به همین دلیل تلاش شد تا نمونه هایی از مرمت های انجام شده بر روی کتیبه‌های نوشتاری، انتخاب و از دیدگاه مبانی نظری مرمت و مبانی هنرهای تجسمی، مورد بررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش، بیانگر آن است که مرمت اکثر کتیبه های نوشتاری، سلیقه ای بوده و توجهی به مبانی هنرهای تجسمی نشده و کتیبه زیبایی، یکپارچگی، خوانایی و اصالت خود را از دست داده است. از طرفی در مبانی نظری مرمت برای مرمت نواحی کمبود کتیبه‌های نوشتاری، معیاری وجود ندارد و نه تنها در ایران، بلکه در جوامع جهانی نیز به آن توجهی نشده است. بنابراین، ضرورت نگرش جدی به مسئله معیار موافق با مبانی نظری مرمت با توجه به مطرح بودن مقوله خط و خوشنویسی و رعایت مبانی هنرهای تجسمی در مرمت کتیبه‌های نوشتاری، دیده می شود. در مجموع به نظر می رسد مرمتگر هنگام مرمت نواحی کمبود در کتیبه‌ها باید علاوه بر توجه به مبانی نظری مرمت به مواردی مانند حفظ یکپارچگی، اصالت و ارزش های زیباشناختی، اصول دوازده گانه خوشنویسی، آشنایی با گونه های مختلف خط/قلم و مبانی هنرهای تجسمی، شناخت کامل داشته باشد. روش تحقیق این مقاله از نوع کیفی و توصیفی-تحلیلی، روش های یافته اندوزی، مشتمل بر مطالعات میدانی، رجوع به منابع متعدد و مطالعات کتابخانه‌ای بوده و از نظر هدف کاربردی است.

To Observe on The Restoration of the Inscriptions of the Islamic Architecture Monuments of Iran from Viewpoint of Theory Restoration and the Basics of Visual Arts

Taking a look at inscriptions and writing inscriptions in the ornamentation of Islamic era monuments have been used and considered by Muslim artists as a link of the handwriting and architecture since the early Islamic centuries, and this enduring art is still performed by the artists until the present time. Over time, historical monuments such as inscriptions are undoubtedly subjected to various damages, and these valuable works suffer from various perspectives of aesthetics, authenticity, unity, integrity, and readability. Since every year in the country, largescale restoration operations are carried out and inscriptions are not excepted. Considering that inscriptions are accounted as an important part of the world’s cultural heritage and are considered as the most important documents for research about historical monuments, but in most cases, the restoration of inscriptions is a matter of taste and sometimes are done incorrectly. For this reason, attempts were made to select some samples of restorations of written inscriptions and are critically studied from the viewpoint of the present theory restoration and the basics of visual arts. The results of the research indicate that the performed restorations are a matter of taste and the visual arts basics were not considered in the restoration of most of the written inscriptions, and the inscriptions have lost their beauty and integrity, readability and originality, etc. On one hand, there is a lack of criteria in accordance with the theoretical principles of restoration to restore the areas; there is lack of these categories of valuable written works. This issue has not been noticed not only in Iran, but also in the international community. Therefore, there is a need for a serious review of the issue of the criteria in accordance with the theoretical principles of restoration considering the importance of handwriting and calligraphy and observing the basics of the visual arts in the renovation of the written inscriptions. The results indicate that despite the lack of criteria for the restoration of the deficient area of inscriptions, the restorer should have an excellent command of maintaining integrity, authenticity and aesthetics, twelve components of calligraphy, different types of calligraphy, and the basics of visual arts, in addition to the theoretical foundations of restoration while restoring the deficient areas in the inscriptions. The research method of this article is qualitative and descriptivelycomparative; the methods of finding in this research include field studies, reference to various sources and library studies and are applied in terms of purpose.