بررسی مطلوبیت کارکرد فضاهای نیمه‌باز خصوصی از نظر ساکنین (نمونه موردی: آپارتمان‌های مسکونی شهر سبزوار)

در سال‌های اخیر، افزایش جمعیت شهرنشین، سیر صعودی قیمت مسکن و تبدیل آن به کالایی اقتصادی و نیز تغییر الگوی ساخت از سنتی به مدرن موجب تقلیل کیفیت و مساحت فضاهای نیمه‌باز نسبت به گذشته شده است. این امر که باعث به خطر افتادن امنیت روانی، سلامت و کیفیت زندگی شهروندان می‌شود، در شهرستان سبزوار نیز مشاهده می‌شود. بنابراین به دلیل اهمیت ریشه‌یابی مشکلات و شناخت وضع موجود فضا‌های نیمه‌باز، هدف این پژوهش بررسی مطلوبیت کارکرد این فضا‌ها بوده و در پی پاسخ به این سوال است که کارکرد بالکن به عنوان فضای نیمه‌باز، تحت تاثیر چه عواملی است؟ و میزان مطلوبیت و اهمیت هر یک از این عوامل چقدر است؟ با توجه به پیشینه نظری، چهار مولفه کالبدی، اجتماعی، عملکردی، ادراکی و معیار های هر کدام برای بررسی رابطه انسان و فضای نیمه باز استخراج گردید و برای بررسی آن‌ها، بالکن به عنوان فضای نیمه‌باز خصوصی مورد بررسی قرار گرفت. روش این تحقیق کیفی و رویه‌های آن مطالعه اسنادی، مشاهده میدانی و تکمیل پرسشنامه است. برای مطالعه موردی، 50 پرسشنامه به صورت هدفمند بین ساکنین آپارتمان‌های مسکونی بالکن‌دار شهر سبزوار توزیع شد و با تحلیل داده‌ها (با استفاده از نرم افزار spss.26) این نتیجه به دست آمد که بالکن‌ها بیشتر برای خشک کردن لباس و پرورش و نگهداری گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. مولفه کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی به ترتیب دارای بیشترین تا کمترین میزان مطلوبیت هستند که در این میان مولفه عملکردی دارای بیشترین و مولفه اجتماعی دارای کمترین اهمیت از نظر ساکنین است. معیار ایمنی و امنیت از مطلوبیت بیشتر و امکان تعامل با افراد خانواده و افراد در فضای عمومی از مطلوبیت کمتری در بین معیار ها برخوردارند. اختلاف میزان مطلوبیت و اهمیت هر معیار از نظر ساکنین که بیشترین آن در معیارهای تعامل با افراد خانواده و انعطاف پذیری مشاهده شد، بیان‌کننده عدم پاسخگویی مناسب این فضا به نیاز های مذکور و لزوم توجه طراحان به کاستی های موجود و رفع آنها است.

The study of desirability of private semi open spaces from the residents’ point of view (case study: residential apartments in Sabzevar)

In recent years, urban population groups has led to an increase in demand for dwelling in cities and as well as increasing the economic value of land. As a result it has been the conversion of housing into economic goods and precious, reduction of area and quality of residential spaces compared to the past. According to the above reasons and also boosting the economic value of more indoor space than open and semiopen spaces, the quality and area of semiopen spaces have decreased and many cases have been neglected in their design which become endangered mental safety, health and the quality of citizen’s life. The mentioned trend can also be seen in Sabzevar. Therefore, the purpose of this study is to investigate the desirability of semiopen spaces and it wants to seek to answer the question, What factors affect the function of balcony as a semiopen space? How desirable and performance is each other factors? According to the theoretical framework of the research, four components of physical, social, function, perceptual and criteria for each were extracted to examine the relationship between humans and semiopen spaces and the balcony as a private semiopen space was inspected for their study. The method of this research is qualitative and its procedure is documentary and completing a questionnaire. For this study, 50 questionnaires were purposefully distributed among the resident of apartment with balcony in Sabzevar. By data analysis with using SPSS.26 software, it was concluded the physical and social component have the highest and lowest utility rate in semiopen spaces. Safety and security criteria were more desirable and socializing with family members and individuals in public spaces was less desirable. The difference between the desirability and importance of each criterion from the resident s point of view which was mostly observed in the criteria of interaction with family member and flexibility. This difference indicates the lack of proper response to this space for designer and it is necessary for designer to pay enough attention to existing shortcoming and eliminate them.