تاثیر تفکر اسلامی بر سیر تحول نقش مایه های گیاهی در معماری ایران تا دوره ایلخانی

معماری ایرانی و تزئینات وابسته به آن همواره در تداوم و پویایی بوده و سیر تکاملی آن در دوره اسلامی ادامه داشته است. طرح‌های تزئینی بناها که در پیوستگی اجزا با کل ساخته می‌شدند، تنها مایه لذت چشم و مفرح ذهن نبوده، بلکه اغلب مفهومی عمیق برگرفته از تفکرات هر دوره داشتند. بخشی از این تزئینات، نقوش گیاهی هستند که بازه تاریخی گسترده‌ای از حدود هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوره‌های بعد را شامل می‌شوند. این نقوش دارای ریشه اساطیری و برگرفته از باورهای اعتقادی مختلف جوامع بودند و از دوران قبل از هخامنشی تا دوره ساسانی، اغلب به صورت واقع‌گرایانه و با جنبه نمادین به کار برده می‌شدند. اما به نظر می‌رسد با رواج و اشاعه دین اسلام این نقوش هم از جنبه صوری و هم مضمون و بار معنایی دچار تحول و تغییر اساسی می‌گردند. هدف از انجام این تحقیق پی بردن به چرایی و چگونگی تاثیر تفکر اسلامی بر سیر تحول نقش‌مایه‌های گیاهی است. لذا در این تحقیق که به روش توصیفی– تحلیلی و تطبیقی انجام شده است و اطلاعات به روش کتابخانه‌ای گردآوری گردیده است، با استدلال منطقی و مقایسه نمونه‌ها این نتیجه حاصل شد که بعد از رواج اسلام در دوران اولیه نقوش گیاهی تقریبا بدون تغییر نسبت به دوره‌های پیشین به کار برده می‌شدند و سپس با منع استفاده از تصاویر ذی روح این رویه تغییر کرده و بعد از آن تحت تاثیر عواملی همچون مباحث کلامی ، نقوش گیاهی به صورت تجریدی در قالب نقوش اسلیمی نمود می‌یابند که نشان از عالم بی‌نشان و سلوک عرفانی هنرمند دارند.

Effects of Islamic Thought on the Evolution of Botanical Motifs in Iranian Architecture up until the Ilkhanate Period

Abstract:Iranian Architecture and its ornamentations have enjoyed a steady and dynamic existence, with its evolution continuing to the Islamic Period. Ornamental designs in constructions, formed in association of the parts with the whole,generally are not merely pleasing to the eye and the mind, but are deep concepts originating in the spirit of the age. Some of these ornaments include botanical motifs which date in extensive historical range, from 5th millennium BC to the later ages. Having their roots in mythology and various social beliefs, From preAchaemenid to Sassanid period, these motifs were often used realistically and symbolically. However, it appears that the motifs underwent a literal, metaphorical and conceptual changes after the spread of Islam. The goal of this research is to uncover why and in what manner the Islamic thought has influenced the evolution of botanical motifs. So in this descriptive, analytic and comparative research, facilitated through logical conclusions and comparison of samples, concluded that the botanical motifs, after the dawn of Islam, In the early years, were used without change compared to previous period, then appeared with a prohibition on the use of animate motifs, After that, under the influence of factors such as theological topics, plant motifs appear abstractly in the form of Islamic motifs, it adorns various buildings, whose purpose is not only decorative but also these human motifs is guided to the world of imagination and example, which was the source of the art of the mystic artist and the sign of the divine possibilities and the place of mystical meetings.