گونه‌شناسی کالبدی فضایی آرامگاه‌های مذهبی صفوی اصفهان

دوره صفوی به عنوان یکی از ادوار شاخص در زمینه معماری مقابر مذهبی شناخته می شود و به تبع آن، خطۀ اصفهان در این دوره به عنوان پایتخت حکومت نیز، آیینۀ تمام نمایی از معماری این عصر به شمار می رود. هدف از پژوهش ، شناخت و مدون سازی و دسته بندی ویژگی های کالبدی-فضایی انواع گونه های این نوع از معماری است که به دلیل کم توجهی به آثار موجود و به تبع آن، تخریب تدریجی آن ها، ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به دو سوال است. (یک) بناهای آرامگاهی مذهبی دارای چه ویژگی های کالبدی فضایی هستند (دو) وزن دهی هر یک از ویژگی های مورد بررسی، به چه ترتیب است. در این راستا ابتدا، بازشناسی شاخصه های محل دفن در پرتو تعالیم اسلامی و اصول معماری آرامگاهی صورت پذیرفت و سپس 17 آرامگاه مذهبی، در محدوده اصفهان صفوی و مناطق تابعه، شناسایی شده و بر مبنای شان فرد متوفی، به دو گونۀ‌ کلّیِ آرامگاه‌های امامزادگان و آرامگاه‌های علما دسته‌بندی شده و اصول و ویژگی های کالبدی-فضایی آنها به روش توصیفی-تحلیلی و به صورت مجزا مورد واکاوی و بررسی قرار گرفت. در انتها با کنار هم قرار گرفتن تحلیل های صورت پذیرفته در مورد هر نمونه، نتایج آماری قابل تامّلی در خصوص ویژگی های غالب، بر معماری آرامگاه‌های مذهبی دوره صفوی، در هر یک از مولفه های مورد بحث و در هر یک از دوگونه مورد بررسی، منتج و ارائه شد که از جملگی آن ها که در هردو گونۀ مورد بحث، مشترک نیز بود، می‌توان به برونگرایی و رعایت سلسله مراتب خاص ورود به آرامگاه‌ها و هندسه مرکزگرای فضای اصلیِ غالب آن‌ها اشاره کرد.

Physical Spatial typology of Safavid Religious tombs in Isfahan

The Safavid period is regarded as one of the leading periods in the field of architecture of religious tombs and, consequently, the area of Isfahan in this period as the capital of the state completely reflects the architecture of this era. The purpose of the present study is to identify and categorize the physicalspatial characteristics of the species of this type of architecture which, given the neglect of existing works and consequently  their gradual destruction, seems necessary.this study aims to answer the following questions: what are the physicalspatial characteristics of religious tombs and how to assign weighted values to each of these characteristics.  in this regard, firstthe burial features were identified based on Islamic teachings and tomb architecture principles, and then 17 tombs were identified in the Safavid Isfahan and its affiliated territories andclassified into tombs of Ulema and imams’ offsprings based on the deceased’s religious rank and their principles. and their physicalspatial principles and features were analyzed separately by descriptiveanalytic method. Finally, by putting together the analyses of each sample, the statistically significant results of the dominant features on the tomb architecture of the Safavid period were obtained in each of the components discussed and in each of the two types examined and presented. Of these, some features common to both species in question, include the extraversion and observance of particular hierarchies of entry into the tombs and the centralized geometry of their predominant main space.