عناصر و ویژگی‌های محیطی پیرامون باغ‌های مظهرخانه‌ای، براساس مطالعۀ نمونه‌هایی از باغ‌های حکومتی و رسمی

باوجود مطالعات متعدد، تاثیر باغ و عوامل شکل‌دهندۀ آن بر محیط پیرامون، ممکن است به‌خوبی مطالعه نشده باشد. این عدم شناخت در کنار عوامل دیگر، همواره باعث شده است تا قلمرو باغ‌ها نادیده گرفته شود و در اثر توسعه‌های شهری در نواحی حومه‌ای و همچنین توسعۀ زیرساخت‌ها آسیب ببیند و فهم ما را از الگوهای بومیِ زیست فرو‌کاهد و حفاظت از نمونه‌های باقی‌مانده را نیز دشوار ‌کند. نمونه‌های پرشماری از باغ‌های حومه‌ای مرتبط با یک قنات، در مناطق کویری ایران و معمولاً در نواحی نزدیک‌تر به کوهپایه‌ها قابل شناسایی‌اند. این نوع از باغ‌های مرتبط با قنات و مظهرخانۀ آن تاثیر قابل توجهی بر محیط پیرامون خود داشته‎اند. به نظر می‎رسد رابطۀ این باغ‎ها با قنات و مظهرخانۀ آن و همچنین ارتباط این ترکیب با محیط پیرامون به پیدایش عناصر مشخصی در اطراف ‎آن‎ها منجر شده است که در نسبت با یکدیگر، بر گِرد باغ اصلی قرار دارند. بنابراین پرسش‎های اصلی پژوهش این است ‌که اجزاء و عناصر مورد نظر چه هستند و چگونه و با چه ساختاری با هم ترکیب شده‎اند. هدف این مقاله شناخت این عناصر و ویژگی‌هایی است که حاصل ترکیب عناصر یادشده در ساختاری مشخص‌اند. روش تحقیق، تفسیری تاریخی است و از راه بررسی میدانی و کتابخانه‎ایِ نمونه‎هایی از باغ‎های مرتبط با مظهرخانه میسر شده که کمتر در معرض تغییر و توسعه قرار گرفته‎ باشند و درعین‌حال منابع نوشتاری و تصویری نیز اطلاعات کافی از محیط آن‎ها در اختیار قرار می‌دهند. علاوه براین، باغ‌هایی در انجام تحقیق مدنظر بوده‌اند که همچون باغ‌های حکومتی عناصر و ترکیب‌های یادشده به‌طور مفصل‌تری پیرامون آنها به‌کار گرفته شده‌اند. جست‎وجو در محیط پیرامونی این باغ‎ها و تفسیر داده‎هایی که متون و تصاویر در اختیار می‎گذارند، نشان می‎دهد علاوه بر آن عناصر مشترک و مشابه شامل باغ اصلی، جلوخان، خیابان، بناهای مرتبط با آب و مجموعه‎ای از باغ‎ها و خانه‎باغ‎ها که پیرامون این نوع از باغ‎ها وجود دارد، ساختار شکل‎دهنده مشترکی نیز پیرامون آن‎ها قابل بازیابی است. این ساختارِ متکی بر آب قنات، زیست و زراعت پیرامون باغ را میسر کرده و آن را با نواحی دیگر پیوند داده است.

The elements and features of Gardens Associated with MazharKhaneh, based on examples of formal and royal gardens

Despite numerous studies on gardens, the effect of gardens and their parts on the surrounding environment has not been sufficiently studied. This lack of understanding among other factors has led to lack of attention and damages to gardens by urban and infrastructural developments in suburban areas, which makes it difficult to understand indigenous patterns and preserves the remaining gardens. In desert regions of Iran, many gardens with qanats can be identified in suburban areas usually near the foot of mountains. These gardens with qanats and mazharkhaneh have had considerable effects on their surrounding environments. It seems that the relationship between these gardens and their qanat and mazharkhaneh and with the surrounding environment has led to the creation of certain elements around the garden. Therefore the main research question is: what are these parts and elements and how are they composed togheter?  The goal of this article is the identification of these elements and the features resulting from their composition in a certain structure. This research uses descriptivehistorical method which includes field surveys and library research on examples of gardens with mazharkhaneh with the least amount of intervention and development and with sufficient written and visual resources about them. Furthermore, only gardens were chosen that like royal gardens, had more extensive elements and features. Field surveys and the interpretation of data from texts and illustrations show that in addition to the main common elements such as the main garden, forecourt, street, buildings near water and the group of gardens and housegardens around these gardens, there is also a common structure in the elements around them. This waterdependent structure has made life and farming possible around the garden and connects the garden to other areas.