بازیابی ساختار فضایی و طرح کاشت باغ سالار جنگ شیراز بر اساس خاطرات ترنس اودانل

دانسته‌های کنونی از میراث باغ‌سازی شیراز به باغ‌های نامدار و برجستۀ دیوانی و حکومتی محدود شده و داده‌های اندکی از دیگر باغ‌های آن برجای ‌مانده است. از این میان، باغ سالار جنگ (مینوی سالار) از ناصرالدین کوپال شیرازی نمونۀ درخور توجه و ازیادرفته‌ای است که ارزش بررسی و پژوهش دارد. هدف این پژوهش بازیابی این باغ بر پایۀ خاطرات ترنس اودانل است که نزدیک به 10 سال (49-1338 خورشیدی) را در آن گذرانده است. توصیفات وی شرحی از طرح کاشت، در باغِ روزگار قاجار و پهلوی در اختیار می‌گذارد. پژوهش کنونی گامی نخست در شناخت مجموعه باغ‌های تاریخی منطقۀ قصرالدشت (بردی) است که تاکنون بدان پرداخته نشده است. بر این اساس شناخت ویژگی‌های هندسی – فضایی، بازخوانی طرح کاشت و فهم شیوۀ آبیاری باغ مورد توجه بوده است. افزون بر این به باغ به‌مثابۀ مکانی برای رخدادهای گوناگون زندگی فردی اجتماعی نیز نگریسته شده است. روش پژوهش، ترکیبی شامل راهبرد تفسیری تاریخی و نمونه موردی است که در رویکردی استنتاجی و تحلیلی پیش می‌رود. یافته‌های پژوهش ضمن بخش‌بندی مراحل توسعه و ویرانی باغ به چهار پرده، نشان می‌دهند که باغ، حاصل آمیختگی دو دسته از دوگانگی‌های الف) مفهومی و ب) کارکردی است؛ ماهیّت پاردوکس گونۀ باغ در تضاد میان مالکین و ساکنین باغ، تضاد میان شخصیت ادبی بنیان‌گذار آن و برخی عادات و خصوصیات او و سرانجام تمایز میان باغ و مزرعه قابل‌شناسایی است. همچنین باغ حاصل ترکیب دو ساختار باغ‌های حکومتی و الگوی باغ‌های میوه است که از دو محور عمود برهم شکل یافته و برخلاف رسم معمول، کوشک بر تقاطع دو محور طولی و عرضی مکان‌یابی نگردیده است.  همه این ها سرانجام سبب می‌گردد گونه‌‌ای باغ در حومۀ شهر از مکانی برای تفریح و خوش گذارانی به باغی، باارزش تولیدی تبدیل شود. بدین‌سان باغ سالار جنگ به سامانه‌ای یکپارچه از زیست اجتماعی، اقتصادی و طبیعی بدل می‌گردد که نشان از تنیدگی زیبایی‌شناسی باغ با جنبۀ کارکردی و تولیدی آن دارد.