کارخانه یا کار و خانه؛ بررسی مفهوم کار و تولید در شکل گیری خانه های تاریخی ایرانی در بشرویه

تفاوت و تنوع های موجود در الگوهای معماری مسکونی در یک ناحیه اقلیمی، می تواند ناشی از تنوع سبک های زندگی و روش های تامین مایحتاج یک خانواده باشد. هدف اصلی این پژوهش آن است که شکل گیری و سازماندهی فضاها را در معماری مسکونی از گذر نگاه به معیشت و فرهنگ جستجو کند. این پژوهش بر مبنای روش تحلیل کیفی پیش می رود. پس از بررسی مبانی نظری و پژوهش های پیشین، معیارهای بررسی خانه ها مشخص شده و سپس با استفاده از پدیدارشناسی معماری به مقایسه داشته های فضایی گونه های مختلف خانه در محدوده مورد پژوهش می پردازد. این مقاله پس از مقایسه تطبیقی چند معیار مشخص شامل ابعاد حیاط مرکزی، تعدد فضاها و اتاق ها و آثار گود برک در خانه های تاریخی تقسیم بندی ساده ای از خانه های تاریخی دارد که دو گروه اصلی ساختمان های مسکونی را در این بافت نشان می دهد. خانه های با حیاط کوچک و خانه های با حیاط بزرگ از سویی و خانه های دارای گود برک در ایوان و خانه های فاقد آن از سوی دیگر. نتایج این مقاله حاکی از آن است که وجود گود برک در ایوان خانه های کوچک به اثبات رسیده است و خانه های بزرگ تقریباً فاقد چنین تشکیلاتی هستند. آنچه که در این خانه ها در نگاه اول به چشم می آید، وظایف متفاوت هر کدام از فضاهای آن است. این پژوهش با تجزیه و تحلیل نظام فضاهای پر و خالی و جهت گیری فضاها و همچنین آثار و ادوات برک بافی در برخی از نمونه های شاخص تر این خانه ها، به این نتیجه می رسد که نظام شغلی و خانوادگی، در شکل این تفاوت ها موثر بوده اند. این مقاله نتیجه می گیرد که آنها در واقع واحدهای تولیدی یک شهر صنعتی پیشامدرن بوده اند که کار و زندگی را در هم آمیخته اند و تجسم کالبدی واژه کارخانه در زبان پارسی را تحقق بخشیده اند.

Factory or Work and HouseSurveying the Concept of Business and Production in the Formation of Historic Persian Houses in Boshruyeh

Difference and variety of residential architecture patterns in one climatic area can be the result of a variety of life styles and the ways of supplying livelihoods. The main aim of this article is to search about formation and organization of spaces in the residential architecture with regard to their economy and culture. The research progresses based on qualitative analysis, After a glimpse of theoretical foundations and previous research, measures for surveying and classification of the houses emerged, and spatial properties in various types of house were compared in case study due to architecture phenomenology. After a comparative study on some certain criteria involving central courtyard, abundance of spaces, ruined signs of Barak (production of textiles), this article, made a simple classification of historic houses that involved two groups of residential architecture. The houses with small courtyards and the houses with large courtyards, on one hand, or the houses with signs of Barak (production of textiles) on the other hand. The results of this study suggest that ruined signs of Barak confirmed in the portal (ivan) of small houses and there are almost no such organization in large houses. What is seen in these houses at the first look is the different duties of its various spaces. By analysis of mass and space organization and remained signs of Barak in some prominent samples of these houses, this research concluded that job and family systems, has been effected on this differences. This article concludes that those houses has in fact been production units of a premodern industrial city that combine life and work that realized physical embodiment of the word Karkhaneh (factory) in Persian language.