النوستالجیا و علاقته بالاغترابات السیاسی والاجتماعی والدینی فی نهج ‏البلاغة

نوستالژی، احساس غم یا شادی هنگام یادآوری گذشته است که این احساس، ارتباطی نزدیک با اغتراب سیاسی، اجتماعی و اخلاقی دارد. مفهوم اغتراب نیز با اندیشه، احساس و رفتار آدمی درآمیخته‌ و در بسیاری از حوزه‌های فکری و آثار بروز یافته ‌است. در نهج‏البلاغه نیز اغتراب، حضوری قابل اعتنا دارد و دارای ابعاد معنایی گوناگون است. مروری بر نهج‏البلاغه، بیانگر انعکاس حس غربت امام (ع) به خاطر رخدادهای جامعۀ پیرامونش است. پژوهش حاضر سعی دارد تا به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نوستالژی در نهج‏البلاغه و سپس به ارتباط آن با اغتراب، بپردازد و به این سوال پاسخ دهد که رابطۀ نوستالژی با انواع اغتراب چیست؟ و پدیدۀ اغتراب در نهج‏البلاغه چگونه منعکس شده است؟ به نظر می‏رسد که اغتراب پدیده‏ای است که باعث نوستالژی می‌شود. نوستالژی تقاضای اتصال و اغتراب تقاضای انفصال است و انگیزش‏های فردی، اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی در ایجاد این حس موثر است. یافته‏های پژوهش بیانگر آن است که حس اغتراب در آثار امام نمود بالایی دارد و غربت اجتماعی، غربت سیاسی، و دینی بیشتر از سایر جنبه‏ها است. احساس تنهایی در جامعه، و نفرت از حاکمان از مهمترین عوامل بروز این احساس به شمار می‏رود. تاثیرپذیری امام (ع) از شرایط محیطی و ویژگی‏های خاص شخصیتی در بروز عناصر نوستالژیک در نهج‏البلاغه، از مهم‏ترین نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر به شمار می‏رود.