شرح المقاربات النظریة للمجتمع المدنی ومقارنتها مع تعالیم نهج البلاغة

تامین حقوق فردی و اجتماعی انسان از جمله حقّ شهروندی، حقّ تعیین سرنوشت سیاسی، آزادی بیان، آزادی اندیشه و... از جمله مسائلی است که در دیدگاههایِ جامعة مدنی مورد تاکید قرار می گیرد. بخش عمده ای از این حقوق را می توان در منطق نهج البلاغه نیز شاهد بود. نگارنده در این مقاله، با استفاده از روش مقایسه ای و تحلیل مفهومی، ضمن بررسی مقایسه ایِ رهیافت های نظریِ «جامعة مدنی» با آموزه های نهج البلاغه، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا بر اساس تعالیم نهج البلاغه می توان با حفظ مراتب ایمان و عمل به وظایف دینی، به تکالیف جامعه مدنی نیز بها داد و به نوعی هماهنگی در دینداری و لوازم جامعه مدنی ایجاد کرد؟ همچنین، آیا از دیدگاه نهج البلاغه انسان در جامعه دینی فقط مکلّف به اجرای دستورات دینی است یا حقوقی مثل حقّ شهروندی، آزادی بیان، آزادی اندیشه، حقّ تعیین سرنوشت سیاسی و حقّ نظارت بر حاکمان، که در جامعه مدنی به آن ها تاکید می شود، نیز دارد؟ بر اساس یافته های تحقیق می توان گفت:  با صرف نظر از برخی مبانی نظری جامعه مدنی و با عطف نظر به دستاوردهای حقوقی و اجتماعی و برخی الگوهای عملیِ جامعه مدنی می توان رابطه ای منطقی بین مفهوم جامعه مدنی با جامعه دینی برقرار کرد.