تحلیل مبادئ العمل الاخلاقی (الادراک والشوق والعزم) من منظور نهج ‏البلاغة

در این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی مبادی فعل اخلاقی در نهج‏البلاغه پرداخته شده است. مبادی فعل اخلاقی یا فرایند صدور آن از دیدگاه فیلسوفان را می‏توان در سه مرحله خلاصه نمود که عبارتند از 1 شناخت (تصور وتصدیق)، 2 احساس (شوق) و3 اراده (شوق موکد، عزم واجماع). در نهج‏البلاغه از بصیرت نسبت به عمل وپیامدهای آن به عنوان نخستین مرحله این فرایند یعنی شناخت یاد شده است. دومین مرحله صدور فعل اخلاقی شامل مولفه‏های احساسی مانند شوق، ترس، میل، رغبت وعشق است وسومین مرحله عزم، تصمیم واراده به شمار می‏آید. در نهج‏البلاغه بر اساس این مبادی سه گانه، راه‏های رسیدن به تشخیصِ پیامدهای عمل، روش‏های تحقق احساس‏های مثبت وهم‏چنین راهکارهای تقویت نیروی درونی عزم، تصمیم واراده بیان شده است. توجه به تفکیک مبادی ومراحل صدور فعل در مقولات اخلاقی ودینی مانند توبه، تقوا، صبر، زهد و... می‏تواند راه را برای تشخیص انواع موانعِ تحقق عمل صالح (فعل اخلاقی) وروش از میان برداشتن آن‏ها روشن سازد وبه ارائه راهکارهایی تربیتی برای تقویت واصلاح شناخت، شوق وعزم بیانجامد واز این جهت تبیین آن امری ضروری است.