نظریة الزهد من وجهة نظر نهج البلاغة بناء علی النظریة المتجذرة

زهد کوششی آگاهانه برای گسستن از وابستگی‌ها و تعلقات گذرا و سبکبار ساختن خود برای پیمودن سریع‌تر راه کمال است. اما برخلاف معنای فوق، برخی از افراد، زهد را به معنای تارک ‌دنیا شدن، نشستن درگوشه عزلت و از نعمت‌های دنیایی خود را محروم ساختن تعبیرکرده‌اند. با این شرایط، ضرورت توجه به شناخت صحیح مفهوم زهد و زندگی زاهدانه اهمیت بسیاری می‌یابد. آنچه در حوزه اسلامی درباره زهد مورد توجه است، آن چیزی است که برگرفته از اعتقادات، یعنی مبتنی بر قرآن و کلام معصومان است. در این میان نهج البلاغه دارای پندها و حکمت‌های بسیاری در این باره هست. پژوهش‌های متعددی از زهد صورت‌گرفته اما ارائه تئوری براساس نهج‌البلاغه مورد توجه قرار ‌نگرفته است. براین اساس در پژوهش حاضر با استفاده از روش داده بنیاد که نتیجه آن خلق نظریه است مفهوم زهد در نهج‌البلاغه به عنوان منبع دستیابی به یک تئوری مورد مطالعه قرار گرفت تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که مقوله‌های خشوع در برابر خالق، شناخت و آخرت‌گرایی به عنوان عوامل علّی و دل نبستن به غیرخدا، تقوی، مهار نفس و الگو‌پذیری از اولیای الهی، پرهیز از دنیاطلبی و دنیاگریزی به عنوان عوامل زمینه‌ساز و مقوله‌های بخل، حرص، اسراف، رذالت، ناخرسندی یا نارضایتی از زندگی و افراط و تفریط به‌عنوان عوامل مداخله‌گر و خویشتن داری، صرفه‌جویی، قانع بودن و صبور بودن به ‌عنوان راهبرد و سعادتمندی و حسابرسی آسان، قرب الهی و تقویت دینداری به عنوان پیامدهای زهد در نهج‌البلاغه می‌باشند. مقوله محوری این بررسی «بی رغبت بودن در دنیا» است که مقولات فوق را دربرمی‌گیرد.