تطبیق نظریة الاتساق النصی لهالیدای ورقیة حسن علی الخطبة 222 من نهج البلاغة (الاحالة والحذف والاستبدال انموذجا)

نظریه‌های زبان‌شناسی، ابزارهای مفیدی برای تحلیلِ متون ادبی پیش­روی پژوهشگران قرار داده است. یکی از این نظریه­ها، نظریة انسجام متنی است که روابط میان عناصر مختلف یک متن را در دو سطح دستوری و واژگانی مورد بررسی قرار می­دهد. با توجه به اینکه، سبک، محتوا، بلاغت و فصاحت نهج­البلاغه همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و هست؛ مقالة پیش­رو بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، عناصر انسجام دستوری را در سه حوزه ارجاع، حذف و جانشینی در خطبة 222 نهج­البلاغه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و از این طریق، میزان انسجام و پیوستگی آن را تبیین کند. از مهمترین نتایج به دست آمده اینکه خطبة موردنظر از انسجام و پیوستگی بالایی برخوردار است و در میان عناصر انسجام دستوری، عنصر ارجاع بیشترین عامل انسجام­بخش خطبه به شمار می­رود. در میان عناصر ارجاعی، ارجاع ضمیری به ویژه ضمایر غایب از بسامد بالایی برخوردار است و با توجه به موضوع خطبه که توصیف ویژگی­های بندگان و اهل ذکر است، بیشتر ارجاعات ضمیری نیز به­همین دو مرجع برمی­گردد. سایر عناصر انسجام دستوری با وجود بسامد پایین، در انسجام متن خطبه نیز تاثیرگذار بوده است.