دراسة مکونات ووظائف لغة العیون غیر اللفظیة فی خطب نهج‌البلاغة

ارتباط غیر کلامی یا زبان بدن یکی از کانال‏های مهم پیام رسانی زندگی بشر به شمار می‏آید و جزو اولین منبع برداشت‏های افراد از یکدیگر است، چه بسا درصد زیادی از قضاوت‏های افراد نسبت به همدیگر بر اساس حالت‏های چهره، حرکت‌ها، ژست‏ها، ظاهر فیزیکی و ... صورت می‏گیرد. از میان عناصر مختلف زبان بدن، رفتار چشمی گویاترین عنصر ارتباطی در ارتباط غیرکلامی است و نسبت به سایر اعضا از صراحت ویژه‏ای برخوردار است. از جمله متونی که شایستگی بررسی زبان غیرکلامی بدن را دارد خطبه‏های نهج البلاغه است، حضرت علی(ع) در بسیاری از خطبه‏ها از ارتباط غیرکلامی به خوبی بهره برده است. یکی از روابط غیرکلامی که به‌صورت گسترده در خطبه‏های نهج‌البلاغه نمود یافته، ارتباط‏های برون زبانی چشم است، مقاله حاضر سعی دارد تا با روش توصیفی تحلیلی و با نگاهی بین‌رشته‏ای، خطبه‏های نهج البلاغه را از منظر کارکردهای ارتباط غیرکلامی چشم بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد مهمترین انواع کارکرد چشم در خطبه‏های نهج البلاغه شامل: چشم پوشی، نگاه خیره، نگاه زیر چشمی، نگاه منافقانه و خیانتکارانه، نگاه مسرورانه، نگاه متعجبانه، نگاه اشک آلود، نگاه رمز آلود، نگاه خشمگینانه و نگاه نگران می‏شود و پیام عمده‏ای که از بازتاب کنش‏های برون زبانی چشم در خطبه‏های نهج البلاغه می‏توان دریافت کرد، مربوط به مفاهیم عاطفی، هیجانی و احساسات درونی شامل گریه، ترس، وحشت، خجالت و شرم حیا، شادی، خشم و بسیاری دیگر از این پیام‏ها است.