تحلیل مفهومی الحق والباطل فی نهج البلاغة من خلال نظریة مخططات الصورة لمارک جونسون

معنا‏شناسى شناختى بخشى از زبان‏شناسى‏شناختى است که معناى زبانى را به مثابۀ تجلى‏گاه ساختار مفهومى یا سازمان بازنمایى ذهنى در نظر مى‏گیرد. الگوى طرح‏واره‏هاى تصویرى به عنوان مبحثى مهم در معناشناسى شناختى، شیوه‏اى کارآمد براى بررسى و تحلیل چگونگى درک برخى مفاهیم انتزاعى از طریق مقوله‏هاى عینى و تجسّمى است که در سال 1987 توسط مارک جانسون مطرح شده است. مقوله‏هاى «حق» و «باطل» از مقوله‏هاى انتزاعى و در عین حال از مسائل مهم مطرح شده در کتاب نهج‏البلاغه است که به نظر مى‏رسد بررسى و تحلیل این دو مقوله از دریچۀ نظریۀ طرح‏واره‏هاى تصویرى جانسون مساله‏اى بسیار با اهمیت است؛ زیرا دیدگاه‏هاى امام على (ع) را در مورد آنها نشان می‏دهد؛ چه آن حضرت، این دو مقولۀ انتزاعى را غالباً به صورت عینى و تجسّمى مطرح کرده و برایشان حجم، قدرت، حرکت و... قائل شده است؛ از این رو قصد بر آن شد تا در این پژوهش با روشى توصیفى – تحلیلى به بررسى دیدگا‏ه‏هاى امام على (ع) در مورد حق و باطل در هر سه بخش خطبه‏ها، نامه‏ها و حکمت‏هاى نهج‏البلاغه از دریچۀ نظریۀ مذکور بپردازیم. در پایان مشخص گردید که این دو مفهوم در نهج‏البلاغه غالباً به اشکال ذیل ترسیم شده‏اند: الف) به عنوان ظرف یا مظروف، ب) به منزلۀ مسیر یا مقصدى براى جویندگان راه حق و راه باطل، ج) مفهوم حق به منزلۀ سدّى در برابر خواسته‏هاى نادرست طرفداران باطل و مفهوم باطل به منزلۀ سدّى در برابر خواسته‏هاى معقول طرفداران حق.