مکانة سیاق الصدور فی خطب نهج البلاغة بالاستناد الى موضوع الاخلاق الاجتماعیة

فضای صدور احادیث به اوضاع و شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه در زمان صدور روایات، اطلاق می‌شود و با توجه به آنکه بخش قابل‌توجهی از سخنان معصومان (ع) بر اساس نیاز افراد یا جامعه زمان خود ایراد شده، شناخت و فهم سبب صدور سخنان آنها، تاثیر بسزایی در فهم صحیح کلام ایشان خواهد داشت. در این میان خطبه‌ها از آن روی که بر اساس مقتضیات زمان وتفکرات گویشوران ایراد شده، در این مورد از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی وبا روش گردآوری کتابخانه‌ای به بررسی اسباب صدور عام خطبه‌های اخلاق اجتماعی جامعه اسلامی در نهج‌البلاغه می‌پردازد و بر اساس تحلیل متن خطبه‌ها و نیز تاریخ و سیره امام‌علی (ع)، سبب صدور خطبه‌ها را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که امام‌علی (ع) در خطبه‌های خود، چهار موضوع محوری را بیشتر موردتوجه و تاکید قرار می‌داد. زنده شدن دوباره اخلاق و تفکرات جاهلی از جمله تعصبات قومی و قبیله‌ای، دنیاپرستی واهمال مرگ وآخرت توسط مردم، فراموشی نقش وجایگاه اهل‌بیت در جامعه اسلامی وبیان اخلاق اجتماعی متقابل حاکمان ومردم چهار محور اساسی در خطبه‌ها می‌باشد. همچنین امام‌علی (ع) بر اساس نیاز جامعه و فضای اخلاقی و اجتماعی حاکم بر آن، برای اصلاح و تعدیل این مولفه‌ها و راهنمایی مردم درباره هریک از موضوعات فوق‌الذکر سخنان ویژه‌ای را در خطبه‌های خود جای داد. جامعه آماری هریک از مولفه‌ها در نهج‌البلاغه نیز به‌عنوان نمونه بارز سخنان امیرالمومنین (ع) می‌تواند نشانه مناسبی برای میزان اهتمام ایشان به آنها تلقی شود.