شرح المنهج العقلانی للامام علی (ع) فی اثبات الصفات الالهیة فی الخطبة الاولى من نهج البلاغة

بحث از صفات الهی و چگونگی اثبات ان، از مباحث مهم فلسفی و کلامی شمرده می‌شود و دیدگاه‌های گوناگونی را در میان اندیشمندان اسلامی پدید آورده است. در میان روایات اسلامی، سخنان امام علی (ع)، از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است. در جستار حاضر تلاش شده است با شیوه‌ای توصیفی - تحلیلی، سخنان امام علی (ع) در خطبه نخست نهج البلاغه، مورد ژرف‌نگری قرار گیرد و رویکرد عقلانی امام (ع) در تبیین و اثبات صفات الهی بازخوانی و استخراج گردد. در پایان، این نتیجه به دست آمده است که ایشان در اثبات صفات ثبوتی بر «نامتناهی بودن خدا» و در نفی صفات سلبی، بر «محدود بودن مخلوقات» تکیه نموده‌اند و نیز در برخی موارد، با بهره‌گیری از قاعده «تعرف الاشیاء باضدادها» ضدّ صفاتی را که از ویژگی‌های مخلوقات است برای خداوند اثبات کرده‌اند. مهم‌ترین صفاتی که امیرمومنان (ع) به تبیین ان‌ها پرداخته‌اند، عبارتند از: «بساطت ذات»، «توحید»، «اخلاص یا نفی صفات زائد»، «قدیم بودن»، «فاعل بی‌نیاز از ابزار»، «بصیر»، «متوحّد»، «علم ازلی پیش از ایجاد»، «آفریننده بی‌نیاز از الگو»، «آفریننده بی‌نیاز از اندیشه»، «محیط به موجودات»، «عارف به احوال موجودات».