دراسة تحلیلیة لعلم الامام (ع) وسبب اختلاف العلماء فی هذا المجال مع التاکید على نهج‌البلاغة

امامت از شاخص‏ترین موضوعات قرآنی و معرفت امام از مهمترین تعالیم نبوی است. نحوۀ تلقّی از علم‏ امام، تاثیر به‏سزایی در امام‏شناسی دارد. هرچند میان دانشمندان اسلامی، در بعضی حوزه‏های علم امام، همانند مرجعیّت در امور دینی، اتّفاق ‏نظر وجود دارد امّا در برخی موضوعات، همچون کیفیت علم، آگاهی به ضمائر مردمان و چگونگی علم امام به مسائل و حوادث‏زمانه، اختلاف‏نظر دیده می‏شود. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، درصدد است به سوالات زیر پاسخ دهد: 1. از منظر نهج‏البلاغه علم امام بر چندگونه است و از چه منابعی اخذ می‏شود؟ 2. علت اختلاف اصلی علمای شیعه در تحلیل موضوع علم امام چیست؟ 3. بر اساس آموزه‏های نهج‏البلاغه، قلمرو علم امام چیست و چه ابعادی را شامل می‏شود؟ تحلیل دقیق فرمایشات امام(ع) در نهج‏البلاغه نشان می‏دهد که «قرآن»، «تکلّم خداوند» و «رسول خدا (ص)»، منابعِ حضوریِ علم و مختصّ امام هستند؛ امّا «بصیرت»، منبع علمِ حصولی و مشترک میان امام و سایر افراد بوده و امام در تحلیل اوضاع و فتنه های زمانه بر آن تکیه دارد. بنابراین علم امام هم حضوری است و هم حصولی؛ علّت اصلی اختلاف علما دربارۀ علم امام، همین عدم توجه به تفاوتِ منابعِ علم امام در حوزه‏های گوناگون است. قلمرو علم امام، امور مربوط به دین (اعتقادات، احکام و تفسیر قرآن)، ضمائر افراد و احوال جوامع، طبیعیات و نظام‏ آفرینش، حوادث گذشته و آینده، و اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانه را شامل می‌شود. علم امام، منابع علم امام، گونه‏شناسی علم امام، ابعاد علم امام، نهج‏البلاغه.