اثرات متقابل توسعه مالی با سرمایه انسانی و کیفیت نهادی بر تخریب محیط‌زیست: روش هم‌جمعی پانلی

با روند توسعه اقتصادی، توسعه مالی و تخریب محیط‌زیست افزایش‌یافته است؛ لذا برای حفاظت از محیط‌زیست، شناسایی عوامل موثر بر تخریب محیط‌زیست به‌خصوص تاثیر توسعه مالی و مکانیسم‌های تعدیل آن ضروری است که در این مطالعه تاثیر توسعه مالی، سرمایه انسانی و کیفیت نهادی بر ردپای اکولوژی در کشورهای عضو منا بررسی شد. علاوه بر این تاثیر توسعه مالی بر ردپای اکولوژی از طریق کانال سرمایه انسانی و کیفیت نهادی نیز بررسی شد. مطالعه توصیفی-تحلیلی حاضر در سطح بین‌المللی برای کشورهای عضو منا انجام شد. داده‌ها از نوع پانل‌دیتا برای سال‌های 2020-2000 بود که از پایگاه داده‌ای بانک جهانی استخراج شد. آزمون‌های ایم، پسران شین و لوین، لین و چو برای بررسی پایایی، آزمون‌های پدرونی و کائو برای بررسی هم‌جمعی و روش‌های حداقل مربعات معمولی کاملاً اصلاح‌شده (fmols) برای برآورد مدل‌ها در نرم‌افزار eviews10 استفاده شد. توسعه مالی و تولید ناخالص داخلی باعث افزایش، سرمایه انسانی و کیفیت نهادی باعث کاهش تخریب محیط‌زیست شدند. همچنین توسعه مالی تخریب محیط‌زیست را از طریق کانال سرمایه انسانی و کیفیت نهادی کاهش داد؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود دولت‌ها ضمن گسترش ظرفیت حکمرانی خوب، قوانین ناظر بر توسعه مالی کشورها را به نفع صنایع دوستدار طبیعت سوق دهند و سرمایه انسانی را به‌عنوان عامل مهم در کیفیت محیط‌زیست افزایش دهند.

the interaction effects of financial development with human capital and institutional quality on environmental degradation: panel cointegration approach

with economic development, mena member countries’ environmental destruction and financial development have increased. therefore, to protect the environment, it is necessary to identify the factors affecting environmental degradation, especially the impact of financial development and its adjustment mechanisms. in addition, the impact of financial development on the ecological footprint was also investigated through the channel of human capital and institutional quality. this descriptive-analytical study was conducted at the international level for mena member countries. the data was panel data for 2000-2020, extracted from the world bank database. im, sons, shin and levin, lin and chu tests were used to check reliability, pedroni and kao tests to check co-collinearity, and fully modified ordinary least squares (fmols) methods were used to estimate models in eviews 10 software. the financial development and gdp increased, and human capital and institutional quality decreased environmental degradation. also, financial development reduces the destruction of the environment through the channel of human capital and institutional quality, so it is suggested that governments, while expanding the capacity of good governance, move the laws governing the financial development of countries in favour of nature-friendly industries and human capital as an important factor in quality increase the environment.