سنجش آسیب‌پذیری بخش‌های اقتصادی از محدودیت واردات؛ کاربردی از ماتریس حسابداری اجتماعی در شرایط متعارف و ویژه اقتصادی

آمارهای موجود نشان می‌دهد که متوسط سالانه واردات در 5 سال منتهی به 1393 حدود 70 میلیارد دلار بوده و مهم‌تر آنکه، نیازهای ارزی مربوط به این حجم از وادرات از محل سبد متنوعی از کالاهای صادراتی صورت نمی‌گیرد. بنابراین، این پرسش مهم مطرح می‌شود که آسیب‌پذیری هر یک از بخش‌های اقتصادی از محدودیت واردات چقدر است؟ پاسخ به این پرسش مستلزم محاسبه ماتریس حسابداری اجتماعی بومی است که در آن واردات تفکیک شده است؛ بدین منظور، از ماتریس حسابداری اجتماعی به‌هنگام شده سال 1390 مرکز پژوهش‌های مجلس استفاده کرده و میزان وابستگی مستقیم، غیرمستقیم و القایی بخش‌های اقتصادی به واردات و ضرایب فزاینده تولید در شرایط متعارف و ویژه اقتصادی را محاسبه می‌کنیم. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که نخست، محدودیت واردات نه تنها موجب کاهش ضرایب فزاینده تولید می‌شود، بلکه جایگاه نسبی بخش‌های اقتصادی را از منظر توان تولیدی تغییر می‌دهد. دوم، زیربخش‌های صنعت در مقایسه با بخش‌های دیگر اقتصادی، آسیب بیشتری را متحمل می‌شوند، زیرا وابستگی بیشتری به واردات دارند. سوم، در پی محدودیت واردات، بخش زراعت و باغداری، ساخت محصولات فلزی فابریکی، ساخت وسایل نقلیه موتوری و تریلرها به ترتیب با کاهش مطلق 0.616، 0.544 و 0.519 در ضرایب فزاینده، بیشترین کاهش را تجربه می‌کنند. چهارم، بخش ساخت وسایل نقلیه موتوری (با ضریب وابستگی مستقیم 0.1379 و ضریب وابستگی مستقیم، غیرمستقیم و القایی 0.2367 به واردات)، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک (با ضریب وابستگی مستقیم 0.1337 و ضریب وابستگی مستقیم، غیرمستقیم و القایی 0.2128 به واردات)، ساخت محصولات فلزی فابریکی (با ضریب وابستگی مستقیم 0.1168 و ضریب وابستگی مستقیم، غیرمستقیم و القایی 0.2112 به واردات) بیشترین وابستگی را به واردات دارند.

Evaluation of Iranian Economic Sectors Vulnerability due to Import Constraint: Application of Social Accounting Matrix

According to statistical data, Iran’s average imports for the 5year period ending in 2014 were around 70 billion dollars. More importantly, foreign exchange needs due to the volume of imports, are not secured based on a diversified export portfolio. Hence, the main issue here is to evaluate the vulnerability of economic sectors to import constraint. To address this issue, it is required to compute the internal social accounting matrix (SAM) in which, imports are separated from production account. In this study, the extend of direct, indirect and induced dependencies of economic sectors on imports and output multipliers are calculated, by using 2011’s social accounting matrix, provided by the Research Center of Iranian Parliament. The results indicate that imports dependency, not only reduces the output multipliers but also changes the priority of economic sectors regarding output exponent. Furthermore, industry’s sub sectors are more vulnerable to import constrains, due to higher dependency on imports, compared to other sectors. In addition, crop and forestry, manufacture of fabricated metal products and motor vehicle and trailer manufacturing sectors with 0.616, 0.544 and 0.519 decrease in their multipliers, respectively, were subjected to the highest declines. And finally, manufacture of motor vehicles, trailers and semitrailers (with a direct dependence coefficient of 0.1379 and direct, indirect and induced dependence coefficient of 0.2367), manufacture of rubber and plastics products (with a direct dependence coefficient of 0.1337 and direct, indirect and induced dependence coefficient of  0.2128) and manufacture of fabricated metal products (with direct dependence coefficient of 0.1168 and direct, indirect and induced dependence coefficient of 0.2112) have the highest dependencies on imports.