بررسی تلاقی پذیری سوسن چلچراغ(lilium ledeburii boiss) با برخی از رقم‌های تجاری سوسن و امکان استفاده از کشت تخمک در تلاقی آن‌ها

سوسن چلچراغ (lilium ledebourii)، از گونه‌های گیاهی بومی و کمیاب ایران است که در بلندی های شمالی البرز پراکنش دارد. در پژوهش حاضر، امکان تلاقی سوسن چلچراغ با برخی سوسن‌های تجاری بررسی شد. ابتدا وضعیت سیتوژنتیک سوسن چلچراغ با تعدادی از رقم‌های تجاری مقایسه شد. سپس امکان تلاقی دوجانبه سوسن چلچراغ با شماری از ارقام تجاری سوسن ارزیابی شد. همچنین، امکان کشت تخمک در والدهای مادری رقم‌های brindisi و paradero در تلاقی با گرده سوسن چلچراغ، در زما‌ن‌های 10، 20 و 30 روز پس از گرده افشانی در محیط کشت ms (murashige and skoog, 1962) حاوی 0، 0.1 و 2.0 میلی گرم در لیتر نفتالن استیک اسید (naa)، برای چیرگی بر موانع پس از لقاح مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد اگرچه سوسن چلچراغ به‌عنوان یک گیاه دوگان (دیپلوئید) دارای مادگی و گرده فعال است و توانایی باروری بالایی دارد، اما در تلاقی سوسن چلچراغ به‌عنوان والد مادری با ارقام تجاری، تمامی مادگی‌ها ریزش کرده و از بین رفتند. همچنین در تلاقی سوسن چلچراغ به‌عنوان والد پدری، در سه رقم companion، fangio و arvandrud به‌عنوان والد مادری، هیچ میوه‌ای تشکیل نشد. در بقیه ارقام مورد بررسی نیز، میوه‌های تشکیل‌شده به‌تدریج از بین رفته و تا هفته هشتم هیچ میوه‌ای باقی نماند. یافته‌های کشت تخمک رقم‌های brindisi در تلاقی با گرده سوسن چلچراغ، نشان داد که زمان جداسازی و غلظت naa به‌طور معنی‌داری بر زنده‌مانی و بزرگ شدن تخمک موثر است. در رقم brindisi، در زمان جداسازی 30 روز پس از گرده افشانی و تیمار 0.1 میلی گرم در لیتر naa، تنژگی تخمک مشاهده شد. در کل، به نظر می‌رسد امکان تلاقی سوسن چلچراغ به‌عنوان والد گرده دهنده با برخی از ارقام تجاری با در نظر گرفتن و برطرف کردن موانع پیش از لقاح و همچنین موانع پس از لقاح با استفاده از محیط کشت‌های بهینه، وجود دارد.

investigating the hybridization of lilium ledebourii boiss with some commercial lilium cultivars and the possibility of in ovulo culture in their crosses

susan-e-chelcharagh (lilium ledebourii) is a rare native plant in iran, primarily found in the elevated terrains of the alborz region. this study explores the potential for crossbreeding l. ledebourii with commercially available lily varieties. initially, the study compares the cytogenetic profile of l. ledebourii with several commercial cultivars. subsequently, the feasibility of hybridization between l. ledebourii and a subset of commercial lily cultivars were analyzed. the study also examines the viability of in ovulo culture in maternal genotypes of brindisi and paradero cultivars when cross-pollinated with l. ledebourii pollen. moreover, the effects of different time intervals (10, 20, and 30 days after-pollination) and naa concentrations (ranging from 0 mg/l to 2.0 mg/l) on ovule development within ms medium were considered. the findings reveal that l. ledebourii is a diploid plant with functional pistils and pollen grains. however, when used as the maternal parent in crossings with commercial cultivars, all pistils undergo abscission, preventing fruit set. additionally, fruit set is conspicuously absent when l. ledebourii serves as the paternal parent in crosses with the companion, fangio, and arvandrud cultivars, and fruit formation is transient in other examined cultivars, disappearing completely by the eighth week post-pollination. the results of the in ovulo culture assays highlight the significant influence of isolation time and naa concentration on ovule viability and enlargement. notably, in the brindisi cultivar, ovule germination becomes apparent when isolated 30 days after-pollination and supplemented with 0.1 mg/l naa. in conclusion, interspecies hybridization involving l. ledebourii as the pollinating parent and select commercial cultivars remains possible by skillfully managing pre- and post-fertilization barriers through using optimal cultural media.