ارائه‌ی مدلی جهت شناسایی و اولویت‌بندی موانع نوسازی بافت سکونت‌گاه‌های غیررسمی کلان‌شهرها با استفاده از تکنیک مدل‌سازی ساختار تفسیری (مطالعه‌ی موردی شهر مشهد)

یکی از مهم‌ترین راههای کاهش آسیب‌پذیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی، نوسازی بافت محلات است، بافتی که بدلیل فرسودگی و غیر مقاوم بودن نه تنها موجبات نگرانی متولیان امر را فراهم آورده بلکه هزینه‌های زیادی را از جهات مختلف به جوامع تحمیل می‌کند. از طرفی نوسازی سکونت‌گاه‌های غیررسمی موجب بالا رفتن سطح زندگی ساکنین، بهبود خدمات‌دهی سازمان‌ها و نهادهای مسوول و درنتیجه باعث بالارفتن تاب‌آوری شهرها خواهدشد. ولی به‌رغم حضور و فعالیت دستگاه‌ها و سازمان‌ها و نهادهای مختلف در سالهای اخیر در این محلات، باز هم روند نوسازی این بافت‌ها بسیار کند و نامحسوس است. به‌همین منظور تحقیق حاضر با هدف شناسایی، رتبه‌بندی و مدل‌سازی موانع نوسازی بافت سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر مشهد انجام شد. پژوهش حاضر که مبتنی بر نظر خبرگان است با استفاده از روش‌های کتابخآن‌های و میدانی 29 مانع، در 5 دسته‌ی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، حقوقی و کالبدی، را به‌عنوان موانع نوسازی بافت سکونت‌گاه‌های غیررسمی شهر مشهد شناسایی و با استفاده از تکنیک تاپسیس و اصل پارتو 10 مانع نخست را به‌عنوان موانع کلیدی شناسایی و به کمک روش ساختار تفسیری مدل‌سازی نمود که در نهایت»فقدان مدیریت یکپارچه‌ی شهر« به‌عنوان اصلی‌ترین مانع در جهت نوسازی بافت سکونت‌گاه‌های غیررسمی در پایین‌ترین سطح و سنگ زیربنای موانع و به‌عنوان مانعی که بیشترین تاثیر را بر سایر موانع و کمترین اثر پذیری را از آن‌ها داشته شناسایی شد. درنتیجه ایجاد مدیریت یکپارچه‌ی شهری به معنای ایجاد مدیریتی واحد و هماهنگ بین دستگاه‌های متولی و به‌منظور برقراری قوانین، ضوابط، امتیازات و مشوق‌هایی متناسب با ساختار هر محله موجب ارتقای شرایط کار و زندگی ساکنین و بهبود کالبد شهری و کاهش اثر سایر موانع موجود در مسیر نوسازی و تسریع در نوسازی و ساماندهی و احیای بافت سکونت‌گاه‌های غیررسمی خواهد شد.

model of barriers to renovation of informal settlements in metropolitan areas using interpretive structure modeling technique (case study of mashhad)

one of the most important ways to reduce the vulnerability of informal settlements is to renovate the fabric of neighborhoods, a texture that causes concern to those in charge and has significant yearly costs. renovation of informal settlements will raise the living standards of residents, improve the services of responsible organizations, and as a result, increase the resilience of cities. however, despite the presence and activity of various devices and organizations in recent years in this neighborhood, the process of modernization of these textures is very slow and imperceptible. for this purpose, the present study aims at identifying, ranking and modeling the barriers to the renovation of informal settlements in mashhad. in the present study, using library and field methods and considering the opinion of experts, 29 barriers in social, economic, cultural, legal and physical categories have been identified as barriers to the renovation of informal settlements in mashhad. using topsis technique and pareto principle, first 10 key barriers were identified and modeled by the interpretive structure method. ultimately, the &lack of integrated urban management& has been identified as the main obstacle to modernizing the texture of informal settlements at the lowest level and the cornerstone of obstacles. as a result, creating integrated urban management means creating a unified and coordinated management between responsible agencies to establish laws, rules, privileges and incentives in accordance with the structure of each neighborhood to improve working and living conditions of residents and improve the urban structure and reduce the impact of other obstacles on the way of renovating the texture of informal settlements.