بررسی و تحلیل پراکنده رویی شهری با تاکید بر تحولات تقسیمات سیاسی (نمونه مطالعاتی: شهر قم)

رشد و گسترش کالبدی شهر فرآیندی است که بر تمام ساختارهای شهر اثر می‌گذارد. یکی از عوامل اثرگذار بر رشد و توسعه کالبدی شهرها اقدامات سیاسی دولت است. هدف مقاله حاضر بررسی و تحلیل پدیده‌ی پراکنده رویی شهری در شهر قم با تاکید بر تغییر و تحولات تقسیمات سیاسی است. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی می‌باشد که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی صورت گرفته است. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در این پژوهش برای بررسی پراکنده رویی شهری از مدل‌های هلدرن، درجه توزیع متعادل، درجه تجمع، شاخص تمرکز هرفیندال، تراکم جمعیت و برای بررسی اثرات تحولات تقسیمات سیاسی بر پراکنده رویی شهری از مدل تحلیل ساختاری استفاده‌شده است. نرم‌افزارهای مورداستفاده در این پژوهش mic mac و arc gis می‌باشد. نتایج مدل‌های کمی نشان داد که بعد از ارتقا شهر قم به مرکز استان در سال 1375، روند پراکنده رویی شهری بسیار تشدید شده است. نتایج مدل تحلیل ساختاری هم نشان داد که تحولات تقسیمات سیاسی، می‌تواند از طریق عواملی مانند مستقر شدن نمایندگان سیاسی دولت، تمرکز شدید سرمایه‌ها، قوانین و سیاست‌های دولتی و افزایش میزان مهاجرت میزان پراکنده رویی شهری را افزایش دهد.

Urban sprawl growth and transformations of political divisions (case study: Qom city)

The uneven growth, along with the spread of horizontal and scattered areas, are among the problems of today's cities. The development of the city's physical form is a process that affects all of the city's structures directly or indirectly. For this reason, if this process does not flow properly, it has many adverse effects on the city. One of the factors influencing the physical development of cities is the political actions of the government. Regarding these cases, the aim of this paper is to investigate and analyze the Urban Sprawl in Qom with an emphasis on the transformations of political divisions. The research methodology is based on the applied purpose and descriptiveanalytic nature. The method of collecting library and document information. To investigate the urban dispersion phenomenon and the effect of political dividends on it, the Holdern models, the balanced distribution degree (Shannon Entropy, Gini coefficient), aggregation (moron coefficient, coefficient of Gery), dispersion coefficient, Herfindal concentration index, and population density have been used. Also, ARC GIS software has been used to map the maps. The results showed that after the expansion of the city of Qom to the provincial capital in 1375, while the existence of a dispersed urban phenomenon, the dispersed trend has been intensified so that the results of all models, especially the Holdern model, show this trend well.