پراکنده رویی شهر بابل و تغییرات ساختاری-کارکردی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: روستای «سیاه کلا محله»

بطور کلی، شهرهای بزرگ و متوسط ایران در شش‌دهه اخیر با رشد شتابان و گسترش پراکنده‌ به تاثیر از فرایند نوسازی مواجه بوده‌اند. این روند، اغلب به دگردیسی و استحاله ساختاری و کارکردی روستاهای واقع در پیرامون این شهرها منتهی شده است. هدف این پژوهش، شناخت الگوی گسترش شهر بابل از سال 1335 تا 1395 و تاثیر آن بر تغییرات ساختاری و کارکردی روستاهای پیرامون آن، به‌ویژه روستای «سیاه‌کلامحله» است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به دو روش کتابخانه‌ای و میدانی جمع‌آوری شده است. برای مطالعات میدانی از ابزار پرسشنامه و از سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت تهیه نقشه‌ها، تحلیل میزان، جهت (افقی و عمودی)، الگو (منفصل، خطی و خوشه‌ای) و شکل گسترش (پراکنده و فشرده) شهر بابل استفاده شده‌ است. برای محاسبه و تعیین میزان پراکنده‌رویی شهر بابل از مدل کمی هلدرن و تحلیل آن‌ها در دوره‌های مختلف استفاده گردید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که پراکنده‌رویی شهر بابل بر روی اراضی کشاورزی و با ادغام و الحاق روستاهای پیرامون آن اتفاق افتاده و تغییرات ساختاری و کارکردی گسترده‌ای را در روستای سیاه‌کلامحله درپی داشته است. به‌گونه‌ای که، حدود 74 درصد رشد افقی این شهر در دوره زمانی 1335 تا 1395 به‌واسطه رشد جمعیت و 26 درصد آن به تاثیر از پراکنده‌رویی اتفاق افتاده است. در اثر این روند، تعداد 16 آبادی و روستاهای پیرامون این شهر به محدوده قانونی آن طی سال‌های ادغام و الحاق شده‌اند. پراکنده‌رویی این شهر به‌صورت متصل (شمال، جنوب و در امتداد محورها) و منفصل به‌صورت تغییر کالبدی سکونتگاه‌های پیرامونی این شهر به‌وقوع پیوسته است.

Sprawl of Babol city and structuralfunctional changes of the surrounding villagesCase study: Siakalamahaleh Village

Sprawl is one of the forms of expansion that has entered the literature of urban management and planning in the last halfcentury. Some Iranian cities have experienced this kind of expansion at a rapid pace. Babol is one of the mediumsized cities of Iran. The aim of this study is understand the pattern of the expansion of this city from 1957 to 2017 and its effect on the structural and functional changes of villages around and the Siakolamahaleh village. The statistical population of this research is the city of Babol and Siakolamahaleh village. The period of this research is from 1957 to 2017. Data gathering were done via documentary and field work technique. Data analysis demand application of GIS in order to analyze the rate, direction, and form of Babol sprawl between 1957 2017. This is further followed by application of Holdren model regarding computation of degree of sprawl in Babol. Calculating the distribution of this city using the Holdren model shows that over the entire period from 1957 to 2017, approximately 74% of the city's horizontal growth has been driven by population growth and 26% of it has been affected by dispersion. This trend has led to the integration of villages around the city. This dispersion is connected linearly in the north and south along the axes and separated by a physical alteration of its peripheral settlements. The village of Siakolamahaleh is one of the most important villages in this area.