نقش فضای چندگانۀ حسی بر هویّت اجتماعی در بازار سنّتی شهر کرمان

مقدّمه: یکی از مشکلات اجتماعی انسان در روزگار معاصر، «فقدان هویّت» بخصوص در مواجه با معماری مدرن است که نتیجۀ تعامل انسان با این نوع معماری است. در مقابل معماری مدرن، معماری سنّتی شهرها، «حس بودن» را در مخاطب ایجاد می‌کند. هدف از این پژوهش، بررسی رابطۀ فضای چندگانۀ حسی بازار سنّتی کرمان به‌عنوان یک نمونه از معماری سنّتی- در شکل‌گیری هویّت در فرآیند ادراک مخاطب است. داده و روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش، ابتدا شاخص‌های قابل سنجش با پرسشنامه سنجیده می‌‌شوند و سپس داده‌ها در نرم‌افزار spss و gis بررسی می‌‌شوند. از روش درون‌یابی معکوس فاصله برای تحلیل داده‌های مکانی و از روش استدلال منطقی برای استنباط از خروجی‌های ‌نرم‌افزارgis  وspss  استفاده می‌‌شود که به ترتیب به شکل نقشه‌های پهنه‌بندی، جداول و نمودار‌های آماری نشان داده می‌شود. یافته‌ها: از مقایسۀ فضاهای چندگانۀ حسی بازار سنّتی کرمان از طریق نقشه‌های خروجی gis، که پهنه‌بندی پراکنش شدّت مناظر حسی در بازار سنّتی را نشان می‌دهد فهمیده می‌شود که وزن و شدّت مناظر حسی (مولفه‌های محیطی-ادراکی) از دیدگاه مخاطبان متفاوت است و منظر بویایی-چشایی بیشترین شدّت و منظر بینایی در کنار منظر بساوایی کمترین شدّت را دارند؛ از طرفی، از مقایسۀ فضاهای چندکارکردی بازار از منظر مولفه‌های محیطی-ادراکی این نتیجه به دست می‌آید که شدّت این مولفه‌ها در این فضاها به‌ترتیب از زیاد به کم، متعلق به 1- قدمگاه، 2- چهارسوق، 3- بازار گنجعلی‌خان، 4- بازار اختیاری، 5- بازار حاج‌آقا‌علی، 6- قیصریۀ ابراهیم‌خان، 7- میدان گنجعلی‌خان، 8- بازار وکیل، 9- بازار مظفری و 10-  بازار نقّارخانه و سراجی است. نتیجه‌گیری: فضای چندگانۀ حسی و فضای چندکارکردی بازار سنّتی کرمان با هم‌افزایی حسی در راستای تشدید میزان مولفه‌های محیطی- ادراکی در روند ادراک چندحسی، سبب هویّت‌مندی بازار سنّتی در ذهن مخاطب می‌شوند و از طرفی، هویّت اجتماعی فرد را نیز، در این نوع معماری افزایش می‌دهند. این امر به دلیل ویژگی‌های خاص کالبدی-کارکردی-اجتماعی بازار سنّتی کرمان و نیز، ساختار سیستماتیک این بازار است؛ همچنین در فرآیند شکل‌گیری ادراک چندحسی، علاوه بر اینکه تک‌تک فضاها برای مخاطب هویّت‌مند می‌شوند، ‌برآیند هویّت‌‌مندی کل فضاهای بازار سنّتی نیز اتفاق می‌افتد.

the role of multisensory space on social identity in kerman city’s traditional market

introduction: one of the human social problems in modern times is the lack of identity especially facing modern architecture. contrary to modern architecture, the cities’ traditional architecture creates a sense of &being& in the viewers. this study aims to investigate the role of the multisensory space of the kerman traditional market as a sample of the traditional architecture in forming the identity in the process of the viewer’s perception. data and method:  the present study is applied and descriptive-analytical. at first, the assessable indicators are obtained by the text content analysis, and then examined in gis software with the idw method. the logical reasoning method is used to infer the outputs of gis and spss. results: by comparing the multisensory spaces of the kerman traditional market through the gis map layouts, which show the zoning of the intensity distribution of the sensory landscapes in the traditional market, it is figured out that the weight and intensity of the sensory landscapes (environmental-perceptional components) are different from the viewers’ point of view and taste-smell landscape has the greatest intensity and vision landscape along with tactile landscape have the lowest intensity. conclusion:multisensory space and multifunctional space of the kerman traditional market results in the formation of the identity of the traditional market through sensory synergy for intensification of the environmental-perceptional components in the process of multisensory perception and on the other hand, increases the individual’s social identity in this type of architecture. this is due to the special physical-functional-social features of the kerman traditional market and the systematic structure of this market.