راهبردهای تاب آوری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی در برابر سیل (مطالعه موردی: شهرستان درگز)

در ایران، مخاطره سیل سالانه خسارات فراوانی به روستائیان مناطق درگیر به ویژه در بخش مسکن وارد می‌‌کند. به ‌همین دلیل توجه به تاب‌آوری کالبدی مساکن روستایی به دلیل آسیب‌پذیری بالای آنها در مواجهه با سیل ضروری است. بر این اساس پژوهش حاضر به بررسی راهبردهای مطلوب تاب‌آوری کالبدی مساکن روستایی در مواجهه با سیلاب پرداخته است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایش میدانی است. پس از مطالعات اکتشافی اولیه، تعداد 9 روستا در شهرستان درگز که بیشترین آسیب پذیری در برابر سیل را داشتند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از دو ابزار برنامه‌ریزی استراتژیک swot-qspm انجام شد. با توجه به خبره محور بودن این دو ابزار پرسشنامه پژوهش به کمک 25 نفر از خبرگان روستایی (دهیار و اعضای شورای اسلامی روستا) تکمیل گردید. بر اساس مطالعات اکتشافی اولیه 14 نقطه قوت و فرصت به عنوان مزیت و 18 نقطه ضعف و تهدید به عنوان محدودیت پیش روی تاب‌آوری کالبدی مسکن روستایی در مواجهه با سیل شناسایی شد. باتوجه به امتیاز نهایی در ife=2.46 و درefe=2.41 «راهبردهای تدافعی» یا حداقل- حداقل به‌عنوان راهبردهای کانونی جهت افزایش تاب‌آوری کالبدی مساکن روستایی انتخاب شد. هدف کلی راهبردهای تدافعی، یا «راهبرد بقا» کاهش ضعف‌های سیستم برای کاستن و خنثی سازی تهدیدها است. براساس تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ماتریس qspm در بین استراتژی‌های تدافعی «ارتقای دانش و آگاهی ساکنان از اصول استاندارد ساخت و ساز در نواحی در معرض سیل»، بالاترین امتیاز یعنی 2.637 را کسب نموده و به‌ عنوان اولین راهبرد انتخاب شده است.

strategies for physical resilience of rural households against floods (case study: dargaz city)

in iran, annual floods pose a significant risk to villagers, particularly in the housing sector, leading to substantialdamage. recognizing the high vulnerability of rural housing to floods, it is essential to focus on physical resilience.this study aims to explore optimal strategies for enhancing the physical resilience of rural housing in flood-prone areas.the research methodology employed a descriptive-analytical approach, combining documentary studies and fieldsurveys. nine villages in dargaz city, identified as the most susceptible to floods, were selected as the sample. dataanalysis was conducted using two strategic planning tools, namely swot (strengths, weaknesses, opportunities, andthreats) and qspm (quantitative strategic planning matrix). a questionnaire was completed by 25 rural experts,including dehyar and members of the village islamic council, based on their expertise in using these tools. the initialexploratory studies revealed 14 strengths and opportunities as advantages, as well as 18 weaknesses and threats asconstraints in achieving physical resilience of rural housing against floods. the final scores of ife (internal factorevaluation) and efe (external factor evaluation) were 2.46 and 2.41, respectively. consequently, defensivestrategies emerged as the primary focus for enhancing the physical resilience of rural housing, with the overall goal ofreducing system weaknesses and neutralizing threats to ensure survival. through analysis using the qspm matrix, thestrategy of increasing residents' knowledge and awareness of the principles of standard construction in flood-proneareas obtained the highest score of 2.637 and was selected as the first strategy to be implemented.