شناسایی، تحلیل و رتبه‌بندی مولفه‌های تهدیدکننده تالاب بین‌المللی امیرکلایه به روش دلفی فازی با تاکید بر جامعه محلی حاشیه تالاب

ارزیابی تهدیدها‌ی موثر بر اکوسیستم‌ها به‌منظور توسعه راهبردهای مناسب مدیریت محیط‌زیستی، پایش و ارزیابی آن‌ها امری ضروری است. پناهگاه حیات‌وحش و تالاب بین‌المللی امیرکلایه با مساحت 1230 هکتار در دهستان شیرجوپشت، بخش رودبنه، شهرستان لاهیجان در استان گیلان واقع‌شده است. در این تحقیق ابتدا جهت تدوین معیارهای و زیر‌معیارهای پژوهش، از منابع کتابخانه‌ای همچنین نتایج حاصل از طرح تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب امیرکلایه(1399) استفاده شد. در تدوین این برنامه 30 نفر از ذی‌نفعان و بهره بردان تالاب شرکت داشتند. سپس به‌منظور استخراج و تبیین دقیق مشکلات و مسائل تالاب پرسشنامه‌ای با معیارهای اولیه طراحی و به 15 نفر از متخصصین مطلع به مدیریت تالاب امیرکلایه ارسال شد. در گام بعدی نظرات متخصصین ازنظر نرمال بودن به کمک آزمون کولموگروف- اسمیرنف موردسنجش قرار گرفت و درنهایت مشکلات و مسائل شناسایی‌شده به روش دلفی فازی رتبه‌بندی شدند. نتایج نشان داد که معیار بیولوژیک با سه زیر معیار، معیار فیزیکوشیمیایی با شش زیر معیار، معیار اقتصادی با شش زیر معیار، معیار اجتماعی با 12 زیر معیار و معیار فرهنگی با چهار زیر معیار مهم‌ترین معضلات تالاب بودند. نتایج حاصل از رتبه‌بندی زیر‌معیارها نشان داد که ورود گونه‌های مهاجم و رشد و تجزیه گیاهان با امتیاز 38/ 0در بخش بیولوژیکی و کاهش عمق و سطح تالاب همچنین آلودگی تالاب به کود و سموم کشاورزی به ترتیب با امتیاز 21/0 و 20/0 در بخش فیزیکو‌شیمیایی حائز بالاترین رتبه بودند. افزایش سطح زیر کشت اراضی شالی‌کاری روستاهای حاشیه تالاب با امتیاز 19/0 ، برداشت بی‌رویه آب تالاب و فقر اقتصادی جوامع محلی هر یک با امتیاز 18/0 از مهم‌ترین زیرمعیارهای اقتصادی شناسایی شدند. شکار غیر‌مجاز و بی‌رویه با امتیاز 11/0 و عدم تعامل و مشارکت بین سازمانی در مدیریت تالاب در گروه‌های ذینفع تالاب با امتیاز 10/0 از مهم‌ترین زیر‌معیارهای اجتماعی و درنهایت زیر‌معیار‌های فرهنگی، عدم آگاهی جوامع محلی (ساکنین روستاهای حاشیه تالاب) و مدیران و ذی‌نفعان تالاب به ترتیب با امتیاز 31/0 و 30/0 حائز بالاترین رتبه بودند. استفاده از سایر روش‌های دیگر کمی‌سازی عوامل تهدید‌کننده تالاب در دستیابی به نتایج دقیق‌تر و کامل‌تر به‌منظور اجرای موفق‌تر برنامه مدیریت زیست بومی امیرکلایه و دستیابی به توسعه پایدار روستاهای حاشیه تالاب مثمر‌ثمرخواهد بود.

identification, analysis and ranking of threatment components by fuzzy delphi method with an emphasis on local communities around amirkelayeh international wetland

ecosystem threatment assessment is essential to monitoring, evaluating, and developing appropriate environmental management strategies. amirkelayeh international wildlife refuge with an area of 1230 hectares is located in the shirjoopasht village belonging to rudbaneh section, lahijan city, and giulan province. in this research, first, library resources and the amirkelayeh wetland ecosystem management plan (2020) were used to compile the criteria and sub-criteria of the research. 30 wetland stakeholders participated in the plan development. to extract and explain wetland problems a questionnaire with basic criteria was designed and sent to 15 experts. in the next step, the opinions of the experts were measured in terms of normality with the help of the kolmogorov-smirnov test. finally, using these components, the problems were analyzed using the method fuzzy delphi were ranked. the results of the ranking of the sub-criteria showed that the entrance of invasive species and the growth and decomposition of plant species with a score of 0.38 in the biological criteria, the reduction of the depth and surface of the wetland also, and the fertilizers and pesticide pollution in the physicochemical criteria with a score of 0.21 and 0.20 respectively had the highest ranks. increasing the farming lands around the wetland with a score of 0.19, unsustainable water resources exploitation, and local communities’ economic issues with a score of 0.18 were identified as the most important economic sub-criteria. illegal hunting with a score of 0.11 and lack of collaboration among stakeholders in wetland management with a score of 0.10 was the most important social sub-criteria, and finally, lack of awareness of local communities, managers, and stakeholders with scores of 0.31 and 0.30, respectively was the most important cultural sub-criteria. the use of other methods for quantification of wetland- threatening factors will be fruitful in achieving more accurate and complete results for the more successful implementation of the amirkelayeh wetland ecosystem management plan and achieving sustainable development in villages around the wetland.