تحلیل اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مورد‌ مطالعه: بخش خلجستان، شهرستان قم)

طرح هادی یک سند رسمی برای توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی محسوب می‌شود، می‌تواند نقش ویژه و موثری در عمران روستاهای کشور و بهبود زندگی روستاییان ایفا نماید. مطالعات مختلفی که تاکنون در حیطه اجرای طرح هادی در کشور انجام پذیرفته، کمتر به اثرات آن بر کیفیت زندگی ساکنین پرداخته‌اند. لذا در تحقیق حاضر سعی گردیده است تا به بررسی و سنجش اثرات اجرای طرح‌ هادی بر ارتقاء کیفیت زندگی جوامع روستایی پرداخته شود. روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع، توصیفی تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق شامل کل روستاهای دارای سکنه (49 روستا) بخش خلجستان بوده که 10 روستا از دو گروه دارای اجرای طرح و فاقد اجرای طرح به‌عنوان نمونه آماری به روش «احتمالی طبقه‌بندی شده» انتخاب گردید. برای سنجش کیفیت زندگی، 38 گویه از چهار بعد (محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی) به عنوان معیار سنجش انتخاب گردید. داده‌ها بصورت پیمایشی از طریق پرسشنامه جمع‌آوری و در نرم‌افزار spss با آزمون من ‌ویتنی و میزان اثر تحلیل گردید. روایی پرسشنامه به وسیله چند تن از اساتید و صاحب‌نظران برنامه‌ریزی روستایی تایید گردید و پایایی آن نیز از طریق نرم‌افزار spss محاسبه و میزان آن 0.78 بدست آمد. نتایج محاسبه میزان اثر نشان می‌دهد که اجرای طرح در بعد کالبدی، بیشترین اثر (0.67) و بعد اقتصادی کم‌ترین اثر(0.30) را در روستاهای دارای اجرای طرح داشته است. برای طبقه‌بندی شدت میزان اثر مطابق معیار کوهن میزان اثر بر هر یک از ابعاد محیطی، اقتصادی و اجتماعی متوسط، و بر بعد کالبدی زیاد بوده است. بنابراین، در ابعاد کالبدی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی تفاوت معناداری در بین دو گروه مورد بررسی وجود دارد. همچنین، بیشترین اثر اجرای طرح بر بعد کالبدی و کمترین اثر را بر بعد اقتصادی داشته است. بر اساس معیار کوهن، میزان اثر در بعد کالبدی در حد «زیاد» و در ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی در حد «متوسط» بوده است. بنابراین در راستای تهیه و اجرای طرح و پروژه‌های عمرانی باید به قابلیت‌های روستاها و شناخت مناسب از مردم و منطقه توجه شود.

Analysis of the effects of pilot project implementation on improving the quality of life in rural areas (Case study: Khalajistan ward, Qom County)

The master plan is an official document for the physical development of rural settlements. It can play a special and effective role in the development of the country’s villages and improving the lives of the villagers, have less attention to its effects on the quality of life of residents. Therefore, in the present study, an attempt has been made to study and evaluate the effects of the implementation of the pilot project on improving the quality of life of rural communities. The statistical population of the study included all inhabited villages (49 villages) in Khalajistan district. 10 villages were selected from two groups with project implementation and no project implementation as a statistical sample by probabilistic classification method. To measure quality of life, 38 items from four dimensions (environmental, economic, social and physical) were selected as criteria. Data were collected through a questionnaire and analyzed in SPSS software by MannWhitney test and the effect. The validity of the questionnaire was confirmed by several professors and rural planning experts and its reliability was calculated by SPSS software and its rate was 0.78. The results of calculating the effect show that the implementation of the project in the physical dimension, had the most effect (0.67) and the economic dimension had the least effect (0.30) in the villages with the implementation of the project. To classify the severity of the effect according to Cohen’s criterion, the effect on each of the environmental, economic and social dimensions was moderate, and on the physical dimension was high. Therefore, there is a significant difference between the two groups in physical, environmental, social and economic dimensions. Also, the implementation of the plan had the greatest effect on the physical dimension and the least effect on the economic dimension. According to Cohen’s criterion, the amount of effect in the physical dimension was high and in the environmental, social and economic dimensions was moderate. Therefore, in order to prepare and implement development plans and projects, attention should be paid to the capabilities of the villages and proper knowledge of the people and the region.