تحلیل شبکه‌ای جریان‌های فضایی حاکم بین شهر و سکونتگاه‌های روستایی دهستان زبرخان (شهرستان نیشابور)

روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته‌ای میان شهر و روستا وجود دارد. از این‌رو نمی‌توان مناطق روستایی و شهری را در مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها به صورت جداگانه و منفک مورد بررسی قرار داد. بر این اساس، هدف اصلی تحقیق شناسایی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه‌های روستایی و شناسایی نقش و اثرگذاری جریانات فضایی بر شکل‌گیری و تحول سازمان فضایی است. در این تحقیق جریان‌های فضایی که عاملی تعیین‌کننده در شکل‌پذیری سازمان فضایی ناحیه مورد مطالعه هستند با رویکرد شبکه‌ای تحلیل شده است. پژوهش حاضر بر اساس ماهیت، اکتشافی و بر مبنای روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل 122 نفر از کارشناسان و مدیران شهری و روستایی سکونتگاه‌های دهستان زبرخان است که از میان آن‌ها به صورت تصادفی تعداد 74 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. داده‌ها و اطلاعات اولیه مورد نیاز با استفاده از روش میدانی، فن پرسشگری و با ابزار پرسشنامه جمع‌آوری شده است. داده‌های ثانویه نیز با مراجعه به سازمان‌ها و نهادهای متولی به دست آمده است. سپس داده‌ها و اطلاعات در چارچوب پارادایم شبکه‌ای و با فن تحلیل شبکه و از طریق نرم افزارnodexl تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان داد که عدم توزیع مناسب خدمات و امکانات و نبود تعادل فضایی سبب‌ساز افزایش جا به جایی و حرکت بین سکونتگاه‌های انسانی در سطح دهستان شده است. از این‌رو سه سکونتگاه قدمگاه، باغشن و درود با رتبه‌های اول تا سوم به مکان‌های اصلی تردد درون ناحیه‌ای تبدیل شده‌اند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل جریان‌ها بیانگر آن است که الگوی جریان‌ها به صورت روابط یکسویه است و پیوندهای مکمل، دوسویه و هم‌افزا شکل نگرفته است. این الگو مطابق با نظریه قطب رشد است و هنوز با الگوی شبکه منطقه‌ای فاصله زیادی دارد.

Analysis of the network of spatial flows between the city and rural settlementsZabarkhan rural district (Neyshabur city)

There are various and continuous interactions between a city and village. Thus, rural and urban areas cannot be considered separately in studies and planning. Accordingly, the main goal of this research is to identify the internal and external Spatial events of rural settlements, and to identify the role and influence of Spatial events on the formation and transformation of Spatial organization. In this research, the Spatial events that are the determining factor in the formation of the Spatial organization of the studied area are analyzed by a reticulated approach. The quiddity of the present study is exploratory, and the method is descriptiveanalytic. The studied statistical population is consisted of 122 experts and managers of urban and rural settlements in Zeberkhan rural districts, 74 of them were randomly selected as sample size. The required data and information were collected, using filed study method, questionnaires, and by questioning. Secondary data was obtained by referring to principal organizations and institutions. Afterwards, the obtained data was analyzed in the framework of the network paradigm, using the network analysis method and NodeXL software. The results showed that lack of proper distribution of services and facilities and the lack of Spatial balance, caused increased displacement and movement among human settlements at a rural district level. Therefore, the three settlements of Qadamgah, Baghshan and Darrud have been made the main first to third places of traffic within the region. Also, the results of flow analysis indicate that the pattern of flows is in the form of one way links, and that the complementary, twoway and synergistic links are not formed.