تحلیل سازه‌های موثر بر مشارکت روستاییان در مدیریت و بهره‌برداری شبکه‌ی آبیاری و زهکشی دشت لیشتر

اهمیت آب به‌عنوان مایه‌ی حیات و شرط لازم در شکل‌گیری و بقای اجتماعات روستایی در شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران و نیز به‌عنوان محرک اصلی و محور توسعه‌ی کشاورزی، لزوم مدیریت مصرف شایسته و کارآمد آن را ضروری‌تر می‌سازد. از این‌رو، حضور مسئولانه و فعال بهره‌برداران در مدیریت سامانه‌های آبیاری بر مبنای اصول و مبانی رهیافت مدیریت مشارکت‌مدار می‌تواند سهم به‌سزایی در مدیریت پایدار منابع آبی کشور داشته باشد. هدف اصلی مطالعه حاضر، شناسایی عوامل موثر بر مشارکت روستاییان در مدیریت و بهره‌برداری از شبکه‌ی آبیاری و زهکشی دشت لیشتر شهرستان گچساران است. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل 417 نفر از بهره‌برداران و روستاییان تحت پوشش شبکه بوده است که از این میان، تعداد 163 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده به‌عنوان نمونه‌ی آماری انتخاب شدند.ابزار اصلی مورد استفاده جهت گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌ای ساختارمند بوده است که روایی آن بوسیله‌ی اساتید گروه توسعه‌ی روستایی دانشگاه یاسوج و کارشناسان مربوطه مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از  ضریب آلفای کرونباخ از 0.633 تا 0.923 برآورد شد. یافته‌ها نشان داد که متغیرهای سرمایه‌ی اجتماعی، نگرش نسبت به اثربخشی مشارکت، عوامل اجتماعی فرهنگی، عوامل ساختاری، تجربه‌ی کشاورزی، سابقه‌ی مشارکت کشاورزان در طرح‌های مشارکتی، رابطه‌ی مثبت و معنی‌داری با مشارکت در مدیریت و بهره‌برداری از شبکه‌ی آبیاری داشته است. در مقابل، رابطه‌ی عوامل اقتصادی، نگرش نسبت به نهادهای مربوطه، عوامل فنی، مدت اقامت در روستا، سطح تحصیلات، مساحت و تعداد قطعات اراضی زراعی و اراضی تحت پوشش شبکه، با مشارکت کشاورزان معنی‌دار نبوده است. فزون بر آن، نتایج حاصل از رگرسیون خطی چندگانه حاکی از آن است که متغیرهای عوامل ساختاری و تجربه‌ی کشاورزی، حدود 44 درصد از تغییرات متغیر میزان مشارکت در شبکه‌ی آبیاری و زهکشی را تبیین می‌کنند

Analysis of Factors Affecting Rural People’s Participation in Management and Exploitation of Irrigation and Drainage Networks of Lishter Plain

The importance of water as a life source and a requisite for survival of rural areas as well as main driver of agricultural development made it necessary to manage its usage efficiently. Thus, it is really necessary that water users have a responsible and active participation in the management of water systems. The purpose of this survey research was to identify the factors affecting rural people’s participation in the management and exploitation of irrigation and drainage networks in the Lishter Plain of Gachsaran County. Data was collected from a sample of 163 villagers which was selected based on stratified random sampling procedure. In the survey, data gathering tool was a close ended questionnaire. Its validity was verified using the face validity procedure. Its reliability was also calculated using Cronbach’s alpha reliability from 0.633 to 0.923 based on a pilot study scores. The results showed that social capital, attitude towards participation, farming experience and prior participation experience have a positive and statistically significant effects on management and exploitation of irrigation systems, while other variables such as economic concerns, attitude towards official staff, the period of residency in village, educational level, planting area, number of farms and irrigation network coverage had no significant effects. The results of multiple linear regression indicated that structural factors and farming experience can explain about 0.439 of the variance of dependent variable that is participation in the management and exploitation of irrigation networks of the study area.