تحلیل سطح پایداری محیطی سکونتگاه‌‌های روستایی در شهرستان خرمدره

پایداری محیطی سکونتگاه‌های روستایی بر مبنای نگرشی سیستمی، می‌تواند با تحقق بخشی به توسعه‌ای پایدار، در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در نواحی روستایی معنا شود. دستیابی به‌ چنین هدفی، نیازمند توجه به عناصر و عوامل اثرگذار در قالب مجموعه‌ی شاخص‌های پایداری است. پژوهش حاضر با هدف سنجش و تحلیل عوامل پایداری سکونتگاه‌های روستایی در سه بعد محیطی، اجتماعی و اقتصادی در چارچوب فرآیند تحلیل شبکه تصمیم‌گیری چند معیاره و تبیین پیوندهای بین عناصر و عوامل فعال و موثر در این زمینه است که در ناحیه روستایی شهرستان خرمدره از استان زنجان انجام شده‌است. از مجموع 1143 خانوار، 287 خانوار از چهار روستای رحمت‌آباد، الوند،  باغ دره و سوکهریز (از 15 روستا) شهرستان خرمدره به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس، مورد بررسی قرارگرفته و در فرآیند انجام آن، پس از محاسبه وزن‌ها، تفاوت در میزان پایداری ابعاد محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی این شهرستان مشخص شده است. در این پژوهش، جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه و میدانی از طریق تهیه پرسشنامه و برای تحلیل از تکنیک‌های t تک نمونه‌ای، ویکور و تحلیل مسیر استفاده شده‌است. پژوهش انجام‌شده نشان‌داد که پایداری محیطی در ناحیه مورد مطالعه در سطح نیمه مطلوب قرار دارد. در بین ابعاد مختلف موثر بر پایداری محیطی، به ترتیب بعد کالبدی بیشترین تاثیر و سپس به ترتیب ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی بیشترتن تاثیر را داشته‌اند. ضعف توجه نظام سیاست‌گذاری به ابعاد اجتماعی – فرهنگی و زیست‌محیطی به‌ویژه در عمل و بهره‌برداری بدون برنامه و شتابان از منابع تولید مهم‌ترین عوامل موثر بر این وضعیت در دو بعد مذکور است. کارگزاران نظام برنامه‌ریزی در اسناد برنامه‌ای بر پایداری اجتماعی – فرهنگی به‌ویژه زیست‌محیطی تاکید دارند. البته، در این میان نبایستی به نقش روستاییان در بهره‌برداری شتابان از منابع (بدون آموزش لازم) بی‌توجه بود.

Environmental Sustainability Analysis of Rural SettlementsCase study: Khoramdareh County

Environmental sustainability of rural settlements based on a systematic viewpoint may be defined as a realization of sustainable development in different social, economic and environmental aspects of rural areas. Achieving this goal requires that we pay more attention to effective elements and factors through a set of sustainability indices. This research was meant to analyze sustainable factors of rural settlement in three dimensions: environmental, social and economic context using multicriteria decision analysis and explanation of the relationships between its active and effective factors in the rural area of the Khorramdarreh County in the province of Zanjan. The research method used is the descriptive analytic approach. Data from 287 households were sampled randomly from a total of 1143 households in the four villages including: Rahmat Abad, Alvand, Baghdareh and, Sukhariz (out of 15 villages) in the Khorramdarreh County. In the process of doing this research and after calculating the weights, the difference in the sustainability of environmental, social, economic and physical aspects in rural areas of this county have been determined. Data was collected using library and field research through questionnaires. Data analysis was performed by the OneSample t Test and the Vikur and path analysis techniques, using statistical software SPSS. The findings show that environmental sustainability in the study area is half desirable. Among the different aspects of environmental sustainability, the most effective factors are physical, economic, social and environmental aspects, respectively. Little attention of policymaking –system to sociocultural and environmental aspects, especially in practice, and rapid and unplanned utilization of production resources are the most important factors affecting this situation in two given dimensions. Although, in programmed documents the planning system agents emphasize on the sociocultural sustainability especially environmental aspects, they ignore the implementation of approved policies in action. However, the role of villagers without necessary training in rapid utilization of resources should not be neglected.