تحلیل انتقادی و بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان بیژن و منیژه: الگوی جامعه شناختی معنایی ون لیوون (2008)

یکی از انواع رویکردهای تحلیلی متون، رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی ون لیوون است. این رویکرد‌‌ دارای دو مولفۀ اصلی حذف ‌و اظهار است که هرکدام دارای زیرمولفه‌های مختلفی هستند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چگونگی تحقق مولفه‌‌های حذف، شامل پنهان‌سازی وکمرنگ‌سازی و برخی از مولفه‌های اظهار، شامل تشخص‌زدایی، طبقه‌بندی، تشخص‌بخشی، منفعل‌سازی، جنس ‌ارجاعی و زیرمولفه‌های مربوط به هریک از آنها در بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان «بیژن و منیژه» از شاهنامۀ فردوسی است. در این راستا، انواع جملات این اثر تعیین و شمارش شده‌ اند. سپس، بسامد کاربرد، درصد و سطح معناداری هر یک از مولفه‌ها و زیرمولفه‌های مربوط به آنها از طریق تحلیل آماری و آزمون خی ‌دو سنجش شده است. نتایج  پژوهش نشان می ‌دهند که شاعر از تمام مولفه‌ها‌ی گفتمانی حذف و اظهار موردنظر در این داستان استفاده کرده است. به‌علاوه، بر اساس نتایج آزمون خی ‌دو، بین بسامد کاربرد مولفه‌های اصلی بررسی‌شده در قیاس با یکدیگر و نیز، بین زیرمولفه‌های مربوط به هر مولفۀ اصلی‌ رابطه ‌ا ی معنادار وجود دارد. تحلیل نتایج مولفه‌های حذف نشان می‌دهد که شاعر تمایلی به بازنمایی کارگزاران اجتماعی به‌صورت پنهان ندارد. همچنین، نتایج مولفه‌های موردبررسی اظهار نشان می ‌دهند که شاعر با به‌کارگیری زیرمولفۀ ارزش ‌دهی مثبت و منفعل‌ سازی تاثیرپذیر مستقیم سعی دارد کارگزاران اجتماعی را اثرگذار و دارای ارزش مثبت بازنمایی کند. به ‌علاوه، در بسیاری از جملات کارگزاران اجتماعی از طریق ارجاع به گفته‌ها، ویژگی‌های ظاهری و یا به‌کارگیری استعاره‌ها و تشبیهات بازنمایی می‌شوند.

a critical analysis and representation of social actors in “bijan and manijeh”: van leeuwen’s (2008) sociological- semantic model

one of the topics that has been considered by many linguists in recent years is discourse analysis. different researchers have presented various points of view on critical discourse analysis such as hodge and kress (1976), foucault (1980), fairclough (1996, 2002), pennycook (2001), wodak and meyer (2001), van dijk (2006) and van leeuwen (1996, 2008), among others. van leeuwen's (2008) critical discourse analysis model is a socio-semantic model which rests on interactions, actions, and reactions between individuals. in fact, the present study has exclusively been carried out based on this model in order to understand how social actors are represented and as to the research methodology, first, the definition of each component and the relevant sub-component has been provided following van leeuwen's definitions, and then different types of sentences including simple sentences, sentences with omitted verbs, and quasi-sentences have been extracted from the text of “bijan and manijeh” story. the application frequency and percentage of each component and the given sub-components have been shown in tables. then, the chi-square test has been used in order to measure the significant relationship between the main components and their sub-components separately in comparison. if the significance level is less than 0.05, then the frequency application of the component under study is significant. on the contrary, if the significance level obtained from the chi-square test is more than 0.05, then the application frequency of such a component is not significant.