نقش مقولۀ دستوری گروه اسمی درونی در پردازش بندهای موصولی فاعلی و مفعولی در زبان فارسی

ساخت موصولی از جمله ساخت‌های پیچیدۀ نحوی است که برحسب رده‌های زبانی مختلف ساختارهای متنوعی دارد. تحقیقات در زبان‌های مختلف نشان داده‌اند که پردازش بندهای موصولی فاعلی نسبت به بندهای موصولی مفعولی آسان‌تر و سریع‌تر است. در برخی از پژوهش‌های پیشین، فرضیۀ مبتدابودگی برای تبیین سهولت و سرعت بیشتر پردازش بندهای موصولی فاعلی مطرح شده است، اما بر پایۀ این فرضیه اگر ضمیر شخصی گروه اسمیِ درونیِ بند موصولی باشد، دشواری پردازش بندهای موصولیِ مفعولی کاهش می‌یابد. در پژوهش حاضر، با استفاده از آزمایش خواندن خودگام، که یکی از آزمایش‌های برخط در حوزۀ روان‌شناسی زبان است، سرعت پردازش جملات موصولیِ فاعلی و مفعولیِ دارای گروه اسمیِ کامل و گروه اسمیِ ضمیری در زبان فارسی مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. روال اجرای آزمایش به‌صورت نمایش غیرانباشتۀ خطی، پنجرۀ متحرک و خواندن بخش‌به‌بخش جمله بود. هر یک از 16 محرکِ جمله‌ای این آزمایش چهار صورت نحوی داشتند و در مجموع، 640 داده زمان خواندن از 40 آزمودنی 20 الی 30 سالۀ فارسی‌زبان ثبت شد. نتایج نشان دادند که سرعت پردازش بخش‌های درونی بند موصولی، یعنی بخش‌های گروه اسمیِ درونی و فعل بند موصولی، به‌ترتیب در بندهای موصولیِ مفعولیِ ضمیری، فاعلیِ ضمیری، فاعلیِ کامل و مفعولیِ کامل بیشتر بود، اما سرعت پردازش بخش فعل بند اصلی در انواع مختلف جمله‌های موصولی اندکی متفاوت بود. یافته‌ها همسو با نتایج برخی پژوهش‌های انجام‌شده در دیگر زبان‌ها بیانگر تایید فرضیۀ مبتدابودگی در سرعت پردازش بندهای موصولی زبان فارسی بودند.

the role of embedded noun phrase syntactic category in processing subject and object relative clauses in persian

relative construction is one of the complex syntactic constructions involving various structures depending on the different language typologies. studies in several languages have shown that subject relative clauses (srcs) are easier and faster to process than object relative clauses (orcs). some studies have proposed the topichood hypothsis to account for the ease and faster processing of the subject relative clause. however, based on this hypothesis, when the embedded noun phrase in a relative clause is a pronoun, the difficulty in the processing of object relative clauses is reduced. in the present study, the speed of the processing persian subject and object relative clauses with full np and pronoun were investigated on fourtu 20–30-year-old monolingual normal subjects using self-paced reading (spr) experiment, one of the online experiments in psycholinguistic studies. the experiment was presented in a linear, noncumulative (i.e., moving window) spr procedure with region-by-region segmentation. each of the 16 sentential stimuli had 4 syntactic forms and collectively, 640 reading time data from the subjects were recorded. the findings indicated that the processing speed of the regions within relative clauses, i.e., the regions containing relative clause noun phrase and relative clause verb, were faster in pronominal orcs, pronominal srcs, full np srcs and full np orcs, respectively. however, the processing speed of the main clause verb region was a bit different in the various sentences containing relative clauses. the conclusions, in line with the results of a number of research in other languages, confirmed the topichood hypothesis with respect to the processing of persian relative clauses.