یکسویگی استعاره‏های مفهومی؛ تحلیلی انتقادی بر مبنای زبان فارسی

نظریه‌ استعاره‌ مفهومی که نخستین بار در سال 1980 میلادی از سوی لیکاف و جانسون مطرح شد، یکی از مبانی نظری اولیه در معنی‏شناسی شناختی به حساب می‏آید. بر اساس این نظریه، استعاره صرفاً ابزاری بلاغی محسوب نمی‏شود، بلکه اندیشیدن انسان ماهیتاً استعاری است. در چنین نگرشی، ساخت مفهومی از طریق نگاشت‏های میان حوزه‏های مبدا و مقصد، و انطباق میان این حوزه‏ها شکل می‏گیرد. تجربه‌ انسان و تعامل با جهان پیرامون‏اش مبنای اصلی شکل‏گیری استعاره‏های مفهومی است. در این نظریه، یکی از مهم‏ترین ویژگی‏های استعاره‏های مفهومی یکسویگی آنهاست و این رابطه نمی‏تواند شکل معکوس و دوسویه داشته باشد. نویسنده‌ مقاله‌ حاضر به کمک نمونه‏های متعددی از فارسی گفتاری می‏کوشد تا این ویژگی را ارزیابی کند. چنین به نظر می‏رسد که اولاً معیار و محدودیت خاصی برای شکل‏گیری و تعداد استعاره‏های مفهومی وجود ندارد و ثانیاً برخلاف اصول نظریه‌ موردنظر، در زبان فارسی این استعاره‏ها دوسویه‏اند.

Unidirectionality of conceptual metaphors: A criticism based on Persian metaphors

Conceptual Metaphor Theory was first proposed by George Lakoff and Mark Johnson in 1980 as one of the earliest theoretical frameworks of the cognitive semantics. Although it is not a novel view of metaphor and its tradition goes back to the historicalphilological semantics, Conceptual Metaphor Theory attempts to adduce different kinds of evidence for the conceptual nature of metaphors. According to this theory, metaphors are not just rhetorical, but human thought is metaphorical in nature and conceptual structures are organized according to crossdomain mappings or correspondences between these domains. However, conceptual metaphors are made based on embodied experiences and human interaction with the world. According to this view, conceptual metaphors are unidirectional and they cannot be bidirectional. The present study criticizes the methodology with which metaphor is studied emphasizing bidirectionality of mapping instead of unidirectionality based on examples of spoken Persian. Also, the study points to the fact that there is no constraint on forming the conceptual metaphors and that everybody can add new conceptual metaphors of special domains.