حروف اضافه‌ var و manəstən در زبان گیلکی

در زبان گیلکی، حروف اضافه‌ vir/var، varǰa و biǰa به معنی «نزد، نزدیک، کنار» به کار می روند و افزون بر مفهوم مکان، بر همراهی نیز دلالت دارند. نظیر این کارکرد را در گونه‌ فارسی گفتاری، حرف اضافه‌ «ور» در ساخت «ورِ دست کسی بودن» بر عهده دارد. حرف اضافه‌ manəstən نیز برای دلالت بر شباهت و همانندی به کار می رود. در این مقاله، معنی اولیه‌ var روند تحولات معنایی و دستوری شدگی آنها با استفاده از داده های زبان اوستایی و فارسی میانه بررسی و رابطه‌ آن با varǰa و biǰa معلوم می گردد. روند تحولات manəstən نیز با استفاده از داده های تاریخی زبان بررسی می شود. برای روشن شدن مطلب، گاه از داده های زبان فارسی نیز استفاده می گردد. vir / var صورتی از varah به معنی «سینه» در زبان اوستایی است که به صورت war در زبان فارسی میانه به کار رفته است. این واژه از طریق مجاز، معنی «کنار، سمت، سو» حاصل کرده و برای اشاره به فضای اطراف انسان که تحت مالکیت و نظارت اوست، به کار رفته است. سپس، با حرف اضافه‌ ǰa / ǰe به معنی «از» ادغام شده و حروف اضافه‌ virǰa و biǰa از آن پدید آمده اند. manəstən نیز مصدر به معنی «شباهت داشتن، همانند بودن» است که در ساخت گروه اسمی بدل به حرف اضافه شده است.

Var and Manəstən Adpositions in Gilaki Language

In Gilaki language, propositions like, var / vir, virja, bija are used to transfer the meaning near, beside, with, by side of .... These propositions, in addition to concept place, also signify the concept of accompaniment. This paper is an attempt to investigate the core meaning of var, its semantic changes and the process of its grammaticalization using the data from Avestan and Middle Persian. Var’s relationship with virja and bija is also discussed. Gilaki language’s data is provided by Rastorgueva et al. (2012) and some local poems. Var in Gilaki, is derived from varah in Avestan and war in Middle Persian (= chest). As the result of metonymic use of language, this word has got some meanings like beside, with, by the side of …. By passing time, it has been used to point out the space around human, which is under his control. It is shown that this proposition is merged with the preposition ja / je and the result is the formation of the preposition virja. Since the core meaning of var signifies the human body and in categorical metaphor’s model, human bodies associated with objectperson category, these propositions also include the semantic feature of accompaniment. Moreover, the infinitive manestan (to resemble), have changed into proposition in the noun phrase constructions.