صوری سازی رابطه مفهومی شمول معنایی در سطح واژه از منظر زبان شناسی ریاضی

پژوهش حاضر درصدد بررسی امکان ارایه برگردان صوری برای روابط مفهومی در سطح جمله است و این مهم را با به‏کارگیری منطق ریاضی به ویژه منطق محمول‏ها در محدوده نمونه‏های کارآمد برای زبان فارسی انجام می‏دهد. به این ترتیب که ابتدا روابط مفهومی در سطح جمله که شامل «استلزام معنایی»، «تضاد معنایی»، «استنتاج» و «پیش‏انگاری» است، معرفی می‏شود و سپس، به‌وسیلۀ ابزارهای صوری منطق‏دانان و به ویژه منطق محمول‏ها برای هر کدام از قاعده‏ها برگردان صوری به دست داده می‏شود. در گام بعد، تبعیت هر رابطه مفهومی از برگردان صوری متناظر با آن نشان داده می‏شود و در پایان کارآیی هر قاعده با مثال‏هایی از زبان فارسی ارزیابی می‏شود. لازم به ذکر است که به نظر نگارنده، رابطه مفهومی «هم‏معنایی» را نمی‏توان صوری‏سازی کرد. آن هم به یک دلیل عمده و آن این است که اساساً نمی‏توان هیچ دو جمله‏ای را در معنی‏شناسی زبانی «هم‏معنی» فرض کرد و بر این باور بود که می‏توان به شکلی صوری ساخت گزاره‏ای دو جمله را به دست داد.

Formalizing Sense Relations in Sentence Level from Logical Point of View: A Study of Mathematical Linguistics

The present paper studies the possibility of translating “sense relations” in the level of sentences into formal expressions. In so doing, it applies the mathematical logic, especially the logic of propositions within the constraints of sufficient Farsi examples. That is, firstly, a definition for each relation in sentence level is presented. Secondly, using the tools of propositional logic, a formal translation for each relation is offered. Then, each of the proposed relation is shown to be in accordance with its corresponding sense relation; finally, the efficiency of the formal expression is tested by examples from Farsi. The sense relations discussed are as follows: entailment, contradiction, inference, and presupposition. The author concluded that the sense relation of “synonymy” is, basically, impossible to be translated into formal expression since there are no two sentences in any language that can be considered “synonymous”. Thus, no formal translation can be proposed for “synonymy” in the sentence level.