تاثیر تکیه واژگانی بر ویژگی‌های کیفی واکه‌های ساده زبان فارسی

در برخی زبان‌ها کیفیت واکه در هجای بی‌تکیه تغییر می‌کند. در آواشناسی فیزیکی، این ویژگی یعنی عدم حصول ویژگی‌های کیفی ایده‌آل واکه در شرایطی خاص و گرایش واکه‌ها به سمت مرکز فضای واکه‌ای را، کاهش واکه‌ای می‌نامند. تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که فضای واکه‌ای فارسی در هجای بی‌تکیه کوچک تر و مرکزی‌تر از هجای تکیه‌بر است و بر این اساس تغییر کیفیت واکه را یکی از همبسته‌های صوت‌شناختی تکیه واژگانی در زبان فارسی دانسته‌اند. در پژوهش حاضر، تاثیر تکیه بر دیرش و ویژگی‌های کیفی واکه‌های ساده فارسی در هجای باز تکیه‌بر و بی‌تکیه واژه‌های دوهجایی در گفتار 14 زن و مرد فارسی‌زبان به لحاظ صوت‌شناختی بررسی شد. نتایج نشان داد که دیرش واکه در هجای باز بی‌تکیه کاهش می‌یابد، اما فضای واکه‌ای نه تنها کوچک تر و مرکزی‌تر نمی‌شود، بلکه نسبت به حالت تکیه‌بر گسترده‌تر نیز هست.کیفیت واکه‌ها در هجای باز بی‌تکیه تغییر می‌کند، اما این تغییر به لحاظ آماری برای همۀ واکه‌ها معنی‌دار نیست. پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که در شرایطی که دیرش کاهش می‌یابد، اندام‌های گفتاری می‌توانند سریع تر حرکت کنند تا ویژگی‌های ایده‌آل واکه حاصل شود و کاهش دیرش لزوماً با کاهش فضای واکه‌ای همراه نیست. بر این اساس، نمی‌توان در مورد تغییر کیفی واکه‌ها و کاهش واکه‌ای در هجای بی‌تکیه در زبان فارسی حکم کلی داد، چرا که عواملی چند از جمله میزان شمردگی گفتار، نوع هجا، طول و نوع واژه در کنار تکیه بر ویژگی‌های کیفی واکه تاثیر می‌گذراند.

The effect of lexical stress on vowelquality in Persian

In certain languages, vowel quality changes in unstressed syllables. In acoustic phonetics, this characteristic, namely vowel ’undershoot’ under certain conditions and the tendency to centralize, is referred to as ’vowel reduction’. Previous researches have shown that Persian vowel space reduces and is centralized in unaccented syllables and as a result have considered the change in vowel quality to be an acoustic correlate of lexical stress in Persian. The present paper is an investigation of the effect of stress on the duration and quality of simple vowels in accented and unaccented open syllables of bisyllabic words in the speech of 14 female and male speakers of Persian. Results showed a reduction of vowel duration in unaccented syllables, but no reduction or centralization of vowel space. Rather, the vowel space was larger in unaccented syllables. Vowel quality changed, but this change was not statistically significant for all vowels. Previous research has shown that a reduction in vowel duration is not necessarily accompanied by vowel undershoot, as articulators can move faster to achieve ideal vowel quality under time limitations. Thus, vowel reduction cannot be considered as an acoustic correlate of lexical stress in Persian, since besides stress, many other factors, including speaking style, syllable type, word length and type, influence vowel quality.