تحلیل فیلم سینمایی «روز واقعه» با رویکرد نئوفرمالیستی

در میان آثار سینمایی با محوریت واقعۀ عاشورا، فیلم «روز واقعه» (1373) ساخته شهرام اسدی، یک اثر سینماییِ درخورِ تامل است. این پژوهش درصدد است نحوۀ تعامل ساختار روایی و سبک بصری این فیلم را در خلق انواعِ معانی با استفاده از رویکرد نئوفرمالیستی کریستین تامپسون و نظریه‌‌های دیوید بوردول در روایت فیلم داستانی تحلیل کند. روش تحقیقِ به‌کاررفته در پژوهش، تحقیق توصیفیِ تحلیلِ محتواست. بسط روایت در نظام فرمی «روز واقعه»، از الگوی سفر اسطورۀ یگانه و الگویِ جست‌وجو تبعیت می‌‌کند. استفاده از شگردهای خلاقۀ سبکی و روایی در فیلم، موجبِ هماهنگی میزانسن‌‌ها با اهداف صحنه‌‌ای و بافت کلیِ اثر شده است. اصالت در روایت‌‌گری و عناصر سبک‌‌شناختی فیلم «روز واقعه» در بین آثار سینمایی تاریخیِ دارای بن‌‌مایۀ دینی ایران، ماحصل شگردهای سینمایی به‌کاررفته در آن است. به‌کارگیریِ الگوهایِ بسطِ روایی و سبکیِ متناسب با مضمونِ اثر، کاربرد پیرنگ‌‌های فرعیِ یکپارچه با پیرنگ اصلی، کارکردهای متعدد نقش‌‌مایه‌‌های تکرارشونده در بافت عینی و روایی، ریتم هماهنگ و متناسب موسیقی و تصویر و خلق معانیِ ضمنیِ تلویحی و دلالت‌‌گر، از مهم‌‌ترینِ این شگردهای بکار رفته در این فیلم است. براساس نتایج این تحلیل، در سینمای تاریخی با محوریت مضمونی وقایع دینی، شکل‌‌گیری درست موقعیت‌‌های نمایشیِ مرتبط با موقعیت‌‌های تاریخیِ متناظرِ آن، همچنین پیوستگی و انسجام مفاهیم برآمده از بافت عینی و روایی فیلم با ایدئولوژی‌‌های پایۀ مطرح‌شده در خود اثر، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

the neoformalist analysis of “the fateful day”

among the cinematic works centered around the event of ashura, the movie the fateful day (1995) by shahram asadi is a thought-provoking cinematic work. this study aims to analyze the interaction between the narrative structure and the visual style of the film in creating different meanings using christian thompson’s neoformalist approach and david bordwell’s theories on the narrative of the story-telling film. the research method applied in this research is descriptive content analysis. the narrative expansion in the form system of the fateful day follows the pattern of the unique myth and the pattern of search. the use of stylistic and narrative creative devices in the film has resulted in the harmony of mise-en-scenes with the stage goals and the overall texture of the work. the originality in the narration and the stylistic elements of the movie the fateful day (among the iranian historical religious cinematic works) is the result of the innovative cinematic devices used in the movie. the most important of such devices include the use of narrative and stylistic expansion patterns fitting the work’s theme, application of subplots in harmony with the main plot, numerous functions of repetitive motifs in the objective and narrative context, appropriate rhythm of the music and image, and creation of implicit meanings. according to the results of this research, in historical cinema with a thematic focus on religious events, the correct formation of dramatic situations related to their corresponding historical situations, as well as the coherence of the concepts arising from the objective and narrative context of the film with the basic ideologies presented in the work itself are very important.