خوانش نشانه‌‌شناسانۀ فیلم‌‌های «آشوب» و «داستان توکیو» با تاکید بر ابعاد معماری

هدف این پژوهش، تحلیل نشانه‌شناختی مکان و فضای معماری فیلم‌های آشوب (1985) ساخته اکیرا کورساوا و داستان توکیو (1953) ساخته یاسیجیرو اوزو است. روش‌‌ پژوهش، کیفی و از نوع تحلیل محتوای ساختارگراست و راهبرد اصلی آن، شیوۀ تفسیری با تحلیل نشانه‌شناختی بصری است. روش گردآوری داده‎ها، کتابخانه‎ای و آرشیوی و با استفاده از ابزار تحلیل کتاب، فیلم و عکس است. نوع یافته‌ها نیز توصیفی- تحلیلی است. نتایج این پژوهش در هر حوزۀ معماری (در درک مفاهیم مرتبط با معماری سنتی) همچنین در حوزۀ سینما (به‌لحاظ کمک به فیلم‎سازان برای نمایش انواع فضاها با توجه به اهداف القای انواع معانی) کاربرد دارد. نشانه‌شناسی، روش و ابزاری است که در سه سطح برای درک فیلم مطرح می‌شود: 1-معنایی که از عناصر فضا، نظم و ساختار حاکم بین آنها قابل‌دریافت است؛ 2- معنایی که از ارزش‌های زمینه‌ای بستر طراحی صحنه نشات می‌گیرد؛ 3- معنایی که از ایدئولوژی حاکم بر تفکر سازندۀ فیلم در قالب معماری برمی‌خیزد. معنای اول، از عناصر کالبدی محیط، قابل‌استخراج است و جنبۀ عینی پررنگ‌تری دارد. معانی مراحل بعد را می‌توان معانی ضمنی خواند که در حقیقتِ رموز و اسرار معماری، قابل‌بررسی هستند. در فیلم‌های «آشوب» و «داستان توکیو»، برای پیوند بین عناصر و فضای کالبدی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، طبیعی و مذهبی، از آرایه‌های فضایی کالبدی استفاده می‌شود. به این ترتیب، فهم فرایند معنابخشی در فیلم و تحلیل آن، با کمک علم نشانه‌شناسی امکان پذیر است.

semiotic reading of “ran” and “tokyo story” with an emphasis on architectural dimensions

the aim of the present study is semiotic analysis of place and architectural space in the movies “ran” (1985) by akira kurosawa and “tokyo story” (1953) by yasujirō ozu. the methodology was qualitative: structured content analysis and its main approach is interpretive-visual semiotic analysis. the data collection method was based on library archival data and using book analysis instrument. also, the type of findings is descriptive-analytical. the implication of the result of this research is in both architecture (in comprehending the concepts related to traditional architecture) and cinema (helping filmmakers to portray different types of spaces to induce different meanings). semiotics is an instrument that is presented for film comprehension in three levels: 1- the meaning which is understood from the elements of space, discipline and the dominant structure between them, 2- the meaning that is originated from the peripheral values of the ground stage design, and 3- the meaning raised from the ideology dominant in the filmmaker’s thought in the form of architecture. the first meaning can be extracted from body elements and has a bolder objective dimension. the meanings of the next stages can be called implicatures which can be analyzed in the secrets of the architecture. in the movies “ran” and “tokyo story”, to connect the elements and body/physical, cultural, social, historical, natural and religious space, physical spatial devices are applied. hence, understanding the process of meaning-creation in movie and analyzing it is possible via the field of semiotics.