تعامل حقوق و اخلاق در تبلیغات بازرگانی با تاکید بر آثار آن بر حقوق خصوصی اشخاص

تبلیغات بازرگانی، مخالفان و موافقان زیادی دارد. امّا به‌هرحال واقعیتی است که خود را بر همۀ ما تحمیل کرده است. آثار گسترده و عمیق این پدیده بر عرصه‌های مختلف زندگی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی چندان مشهود است که به مهندسان زندگی جمعی اجازه نادیده گرفتن آن را نمی‌دهد؛ به‌ویژه آنکه تبلیغات بازرگانی به یکی از اصلی‌ترین منابع مالی رسانه‌ها تبدیل‌شده و رقابت آن‌ها را در جذب و انتشار پیام‌های تجاری برانگیخته است. از سوی دیگر روند جهانی‌شدن که با پیدایش رسانه‌های نوین نظیر ماهواره و اینترنت و پخش فرامرزی و بدون مانع آنان شتاب فزون‌تری یافته است، اهمیت تبلیغات بازرگانی و ضرورت نظارت و ضابطه‌مند کردن آن را صدچندان کرده است؛ اما مقصود از ضابطه‌مند سازی تبلیغات بازرگانی، تنها قانون‌گذاری نیست. ترویج و تحکیم اخلاق، به‌عنوان مکمل حقوق تبلیغات بازرگانی ضرورت دارد؛ مشروط بر آنکه مرز میان حقوق و اخلاق به نیکی شناخته و از خلط آن‌ها اجتناب گردد. دیگر آنکه، حقوقدانان و سیاستمداران به‌تنهایی قادر به شناخت دقیق و چاره‌جویی موثر برای افزایش آثار مثبت تبلیغات بازرگانی و کاهش آسیب‌های آن نیستند و در این راه چاره‌ای جز مشارکت فعال اصحاب رسانه نداریم. از سوی دیگر، برای ضابطه‌مند سازی حوزۀ تبلیغات بازرگانی نیازی انکارناپذیر به مشارکت فعال اصحاب رسانه داریم. پیشنهاد می‌شود گروهی متشکل از حقوقدانان آشنا به رسانه و صنعت تبلیغات، مسئولان و متصدیان این حرفه و نمایندگانی از جامعۀ تبلیغات ماموریت یابند تا هم‌زمان به تدوین پیش‌نویس قانون و نظام‌نامه اخلاق تبلیغات بازرگانی اقدام کنند. این مقاله، درصدد تبیین این نکات است و پس از اشاره به اهمیت و آثار تبلیغات بازرگانی بر اقتصاد، فرهنگ، جامعه و سیاست، به تفکیک قلمرو و بیان تفاوت‌های حقوق و اخلاق پرداخته و با اشاره به مبانی فقهی، ریشه‌ها و اصول چنین نگاهی را در نظام حقوقی و تربیتی اسلام نمایانده و پیشنهادهایی را ارائه می‌دهد.

The Interaction of law and Ethics in Advertising Emphasizing its Impact on Private law

Advertising has many proponents and opponents. The wide and profound effects of this phenomenon on various aspects of the economic, cultural, social, and political life of people are so obvious that cannot be ignored. Advertising, in particular, has become one of the main sources of funding the media stimulating its competitors to attract and disseminate business messages. On the other hand, the process of globalization which has accelerated the advent of new media such as satellite and internet and their cross-border distribution has increased the importance of advertising and the need to control and regulate it. But regulating advertising is not just about legislation; promoting and consolidating ethics are necessary as complements to advertising rights provided that the boundary between law and morality is recognized and confusion is avoided. The present paper seeks to explain these points and after pointing out the importance and effects of commercials on economics, culture, society, and politics, separates these two territories, demonstrates the differences between law and ethics, and points to the jurisprudential principles of such a view.