تبیین الگوی ارتباطات عمومی علم در برنامه‌سازی علمی در سیمای جمهوری اسلامی ایران

رسانه ملی یکی از بازیگران اصلی فرآیند ترویج علم در کشور است که مسئولیت پیوند حوزه علم و عرصه عمومی و نهادینه‌سازی گفتمان علمی را بر عهده دارد. هدف از ‌این پژوهش، تبیین الگوی پارادایمی ارتباطات علم در برنامه‌سازی علمی در تلویزیون است که ضمن احصای شرایط علّی، زمینه‌ای و میانجی به شناسایی راهبردهای مناسب برای کنش متقابل رسانه در فرآیند رسانه‌ای‌سازی علم و سرانجام پیامدهای منتج از این الگو می‌انجامد.روش تحقیق ‌این پژوهش نظریه مبنایی است و داده‌هابا روش نمونه‌گیری نظری ازطریق مصاحبه عمیق غیر‌ساختار‌یافته با 12 نفر از صاحبنظران که در طراحی و راهبری برنامه‌های علمی نقش داشته‌اند، بدست آمد. یافته‌‌های ‌این مقاله حاکی از آن است که الگوی منتخب رسانه ملی در بازنمایی علم، الگوی نقصانی است. دلایل اتّخاذ این الگو عبارت است از دانای‌کل پنداری رسانه، تصور نادرست از سطح ادراک عامّه از علم، پیچیده‌انگاری زبان علم، محدودیت منابع در برنامه‌سازی علمی، فقدان فرهنگ حمایتگر علم و عدم ثبات و تمایزِ وظایف ساختاری شبکه‌های عمومی و تخصصی تلویزیون. به این ترتیب با الگوی نقصانی ترویج علم، کنشگری رسانه در حوزه ارتباطات علم با راهبردهایی چون تخصص‌زدگی، عوام‌زدگی، کلیشه‌سازی یا نتیجه‌گرایی علمی معنا می‌یابد. درنتیجه، ارائه ایدئولوژیک علم، خلط علم و شبه‌علم، برجسته‌سازی دستاوردهای علمی، عدم ورود علم به حوزه عمومی، ترویج علم محض و عدم ارتباط تعاملی رسانه با عموم و جامعه علمی را به دنبال دارد. بنابراین ضروری است که رسانه ملی با اتخاذ الگوی مشارکت در ترویج علم،  از رویکرد همگانی‌سازی علم به رویکرد درگیرسازی عموم  در علم تغییر موضع دهد.

Pattern Explanation of Public Science Communication in Scientific Programming in IRIB

IRIB as a main actor in science popularization process, is responsible for joining public sphere with science through which scientific discourse is institutionalized. Studies on media science have shown that scientific programming on Iran TV results from the interaction of many contextual components. In this essay, the causal conditions, the context, the media strategies and consequences have been identified and a Paradigmatic model for scientific programming proposed. The research method of this research is the grounded theory, and the data were gathered by theoretical sampling through the unstructured, deep interviews with 12 experts who were involved in the process of producing and organizing scientific programming. Findings of this essay suggest that IRIB pattern in science representing, is deficit model. The reasons led to this model, are the whole knowledgeable media, the misconception of the level of public perception of science, sophisticated science, the limited resources allocated to science programs, the lack of culture supporting science and the lack of stability and distinction between the missions of public or specialized TV channels. So through the deficit model for science popularization, extreme specialization, extreme simplification, science stereotyping or consequentialism were chosen as the media strategies in science communication. These approaches result in ideological science, fusion of science and pseudoscience, highlighting the local science achievement, failure to bring science to the public sphere, pure science popularization and the lack of interactive communication between media, public and scientists. Therefore, it is necessary for IRIB to transfer from generalization approach to public engagement in science thorough participation model.