نوآوری‌های ابن‌حزم در منطق و کاربست‌های آن در دین‌پژوهیِ او

ابن‌حزم، فقیه، فیلسوف و منطق‌دان غرب جهان اسلام در قرن پنجم هجری و در روزگار سخت علوم عقلی، از پیشگامان دفاع از منطق است که با روش خاص بهره‌گیری از آیات و روایات و با استناد به احکام دینی در ضمن مباحث منطقی، تلاش کرد سازگاری منطق با دین را نشان دهد. وی ازلحاظ محتوایی نیز دست به نوآوری زده و در برخی مباحث مانند اقسام دلالت، تقسیم‌بندی اسما و قضیه‌شناسی، بدون وام گرفتن از دیگران و با استفاده از اصطلاحات و روش خاص خود، به تبیین نکات ظریف منطقی و سپس کاربست آن‌ها در تحلیل داده‌های دینی پرداخته است. وی در بحث دلالت، ضمن پیوند دادنِ مبحث الفاظ با جزئی و کلی، به دیدگاه خود مبنی بر حجیت ظواهر دین نزدیک می‌شود. همچنین با بیان اقسام اسم و تعریف آن‌ها، زمینه را برای ورود به اسمای الهی فراهم کرده و از این بحث در توقیفی بودن اسما و صفات الهی کمک می‌گیرد. ابن‌حزم در قضیه‌شناسی نیز با نوآوری در مباحث مربوط به تمایز جملات خبری از انشایی توانست طرح نوینی در تحلیل آموزه‌های دینی دراندازد. این نوشتار افزون‌بر تبیین نوآوری‌های ابن‌حزم در مسائل منطقی، با روش توصیفی تحلیلی به توضیح کاربست‌های این دیدگاه‌ها می‌پردازد.